به گزارش “دانشجو آزاد“؛ «سور» در زبان و ادبیات فارسی به معنای جشن، سرور، مهمانی و سرخ آمده است. و در هیچ آیین و یادمانی رفتار خشونت آمیز و مغایر با عرف و منش جامعه نطیر آنچه که امروزه تحت نام چهارشنبه سوری شاهد آن هستیم دیده نمی شود.

چهار شنبه­ سوری یکی از طولانی ترین مراسم شادی، پیش از آغاز سال جدید بوده است. تاریخ نشان می دهد شادمانی های نوروزی ایرانیان با چهار­شنبه سوری آغاز و با مراسم سیزده بدر پایان می­ یافت. اما پریدن از روی آتش و استفاده از مواد محترقه در سال‌های اخیر تبدیل به مسئله­ ای مشکل آفرین برای خانواده­ های ایرانی شده و هرسال مشکلات مختلفی برای شهروندان به دنبال داشته است. پس توجه داشته باشیم شادی چهارشنبه سوری را با استفاده از وسایل غیر مجاز و غیر قانونی تلخ و نامطلوب نکنیم.

آمار اورژانس کشور نشان می دهد اغلب افراد دچار سوختگی و مصدومیت در این روز در گروه سنی ۸ تا ۲۳ سال و نزدیک به ۸۰ درصد  این افراد را پسران تشکیل می دهند.

شایعترین حادثه­ ای که در چهارشنبه ­سوری رخ می­ دهد سوختگی درجه یک (سطحی) اعلام کرده اند. اما سوختگی های درجه دو (شدید) و درجه سه (شدیدترین نوع سوختگی) نیز در حوادث چهارشنبه سوری، زیاد دیده می شوند. درد، تورم، تاول و قرمزی پوست از مهمترین نشانه­ های سوختگی هستند. در میان نواحی مختلف بدن معمولا سوختگی دست از بقیه شایع­تر است و پس از آن، سوختگی صورت و تنه.

 قطع عضو و عفونت ثانویه؛ دو عارضه خطرناک از میان عوارض زودرس سوختگی­اند و اختلال اعصاب و روان، به ویژه افسردگی، از عوارض دیررس سوختگی اعلام شده است. چنانچه شدت سوختگی خیلی زیاد باشد، گاهی ممکن است کار مصدوم به مرگ نیز بینجامد.

آنچه این روزها به عنوان ترقه و مواد محترقه و انفجاری مورد استفاده قرار می­گیرند بسیار حساس هستند که حتی در اثر جابجایی و حمل و نقل و یا وارد شدن ضربه و رسیدن حرارت اندک به آنها عمل کرده و منفجر می شوند و گاه نیز بدون رسیدن حرارت و یا وارد شدن ضربه در اثر فعل و انفعالات شیمیایی و یا حتی در مقابل ارتعاش هوا و یا قرار گرفتن در محدوده یک فرکانس خاص خود به خود فعال شده و منفجر می شوند در هر صورت در اثر انفجار این مواد انرژی زیاد به طور ناگهانی آزاد شده و در اثر پرتاب ذرات و انرژی رها شده علاوه بر ایجاد حریق و صدای مهیب، خسارات جانی و مالی نیز به بار می ­آید، در صورت انفجار در محیط بسته اثر تخریبی این مواد فوق العاده زیاد خواهد بود.

اصابت ترکش­های ناشی از انفجار مواد محترقه به چشم، باعث بروز آسیب هایی در ناحیه پلک و چشم می شود و گاهی حتی به نابینایی می انجامد.

ترس ناشی از صدای انفجار، یکی از مشکلات رایج چهارشنبه سوری است که گاهی می­تواند با تظاهراتی مانند از حال رفتن یا احساس درد در بخشی از بدن، به ویژه قفسه سینه، همراه باشد .

این ترس معمولا در کودکان، سالمندان و زنان باردار با عواقب جدی­تری همراه است. همچنین افرادی که به بیماری های قلبی مبتلا هستند، گاهی ممکن است در اثر شوک ناشی از شنیدن این قبیل صداهای غیرمنتظره، دچار حمله قلبی شوند.

از عوامل ضروری برای پیشگیری از حوادث و رخدادهای چهارشنبه پایان سال ارتقای سطح آگاهی مردم به ویژه گروه های در معرض خطر است. این امر مستلزم ارتقای فرهنگ ایمنی است.

راه ایمنی از آموزش می گذرد و پیش شرط آموزش، آگاهی است. آگاهی از خطرهای چهارشنبه سوری و شیوه مقابله با این خطرها احتمال بروز حوادث تلخ را در آخرین ماه سال کاهش خواهد داد.

معلومات، آگاهی­ها، نگرش و اعتقادات و باورهای افراد در مورد هر موضوعی همانند حوادث چهارشنبه سوری عوامل مستعد کننده رفتار سالم و پیشگیری از این حوادث را تشکیل می­دهد این عوامل در فرد ایجاد انگیزه می کند تا رفتار خود را تغییر دهد و از بروز چنین حوادثی جلوگیری کند.

 بسیاری از والدین، بدون آگاه سازی و آموزش مناسب فرزندان­شان، سعی می­کنند با توسل به زور و اجبار، آنها را از کاری منع یا به کاری ترغیب کنند ولی این شیوه معمولا با شکست همراه است.

آگاه سازی و آموزش نوجوانان و جوانان ضرورت دارد و در روند این آگاه سازی باید به شخصیت آنها احترام گذاشت و از جریحه دار کردن غرورشان پرهیز کرد.

والدین در پیشگیری از حوادث چهارشنبه سوری، نقش مهمی دارند. آنها می­توانند کودکان و نوجوانان خود را با خطرهای آتش بازی آشنا کنند و به آنها بفهمانند که در مقابل مواد محترقه و منفجره، چقدر آسیب پذیرند.

 آنها می توانند با به کاربستن توصیه های زیر احتمال بروز حوادث تلخ چهارشنبه سوری را کاهش دهند:

 یشتر کودکان، معمولا به دور از چشم والدین، مواد محترقه و منفجره را خریداری و در جیب، کیف یا کمد اتاق پنهان می­کنند اما این مواد، به دلیل درجه آتشگیری پایین، معمولا زود مشتعل می شوند و گاهی خسارات جبران ناپذیری به بار می آورند

 والدین باید علاوه بر توضیح عوارض این مواد آتش زا، با نظارت دقیق بر پول توجیبی کودکان و نحوه هزینه کرد آن در این ایام، نظارت بیشتری بر رفتار و وسایل  فرزندشان داشته باشند و مواد سوختنی و آتش زا را از دسترس آنها خارج کنند .

چهارشنبه سوری، سطحی از هیجان را در بیشتر کودکان و نوجوانان ایجاد می­کند که برای آنها خوشایند و لذت بخش است و به همین دلیل، ما به عنوان پدر یا مادر، معمولا به سختی می توانیم فرزندمان را به کلی از این تجربه هیجانی بازداریم اما می توانیم هیجان آنها را تعدیل و رفتارشان را مدیریت کنیم و شرایطی فراهم کنیم که چهارشنبه سوری برای آنها امن­تر شود . یکی از راه های ایمن سازی چهارشنبه سوری، این است که خطرهای بالقوه این ایام را به خوبی برای فرزندمان توضیح دهیم و قوانین و چارچوب های تربیتی مان را به او یادآوری کنیم. اگر کودک با ما همکاری کرد، جواب او پاداش و تشویق است؛ اما اگر او را منع کردیم و نپذیرفت، باید برایش شرط بگذاریم و بهترین شرط این است که خودمان هم کنار او حضور داشته باشیم و بر رفتارهایش نظارت کنیم تا خطری تهدیدش نکند.

 اگر به هر دلیلی چنین امکانی برایمان فراهم نیست، باید لااقل یک فرد بالغ مورد اعتماد را همراه کودک­مان بفرستیم. کبریت و مواد آتش زا مانند نفت و بنزین باید خارج از دسترس کودکان نگهداری شود و هرگز نباید به کودک اجازه داد با آتش زدن بوته، هیزم و امثال اینها در محیط خانه یا پارکینگ، جان خود و دیگران را به مخاطره بیندازد .

 توصیه هایی در جهت کاهش آمار تلخی های آخر سال:

از نگهداری ترقه­ها و سایر مواد محترقه در منزل پرهیز کنید و از آتش بازی در مجاورت وسایل نقلیه­ای که حامل بنزین و مواد سوختنی هستند، اکیداً بپرهیزید.

•  اطمینان از خاموش بودن آتش قبل از ترک محل توسط آب، سرد کردن کامل آتش و جمع آوری باقیمانده های آتش.
• وجود یک کپسول آتش­نشانی پودری در حوالی محوطه­ای که در آن آتش روشن خواهید کرد.
•  خودداری از حمل مواد محترقه و آتشگیر و انفجاری، در جیب لباس و کیف خود حتی به مقادیر بسیار کم.
•  پرهیز از ریختن مواد سریع الاشتعال مانند نفت و بنزین بر روی آتش.
•  هرگز مواد منفجره و محترقه را به طرف افراد دیگر پرتاب نکنید.
•  به هیچ عنوان، این مواد را در ظروف شیشه ای یا فلزی قرار ندهید چون در صورت انفجار، ذرات شیشه یا فلز، به اطراف پرتاب شده و باعث آسیب های شدیدی خواهند شد.
• خودداری از پرتاب فشفشه و موشک بر روی شاخه های درختان، پشت بام و بالکن منازل.
• از انداختن ظروف تحت فشار (کپسول ها و اسپری های حشره کش) به درون آتش اکیدا خودداری کنید. چرا که این ظروف به علت دارا بودن خاصیت انفجاری، ممکن است ذرات را به سمت خودتان پرتاب کنند و به چشم هایتان آسیب برسانند.
• هرگز آتش را در معابر باریک و در مجاورت پست­های برق یا ایستگاه های تقلیل فشار گاز و پارکینگ های عمومی بر پا نکنید و از برپایی آتش های حجیم و غیرقابل مهار نیز خودداری کنید.

در صورت بروز هرگونه حریق یا حادثه­ای، ضمن حفظ خونسردی، در اسرع وقت با ۱۲۵ تماس بگیرید و نوع حادثه و نشانی دقیق محل حادثه را اطلاع دهید.

ترقه بازی و فشفشه اگرچه ظاهرا بی­خطرند، ولی اگر به نقاط خاصی از بدن (به ویژه صورت) اصابت کنند، باعث آسیب دیدگی­های شدید و گاهی غیرقابل برگشت می­شوند .

 اگر خدای نکرده دچار سوختگی شدید، بلافاصله بر روی زمین بغلتید و از دویدن خودداری کنید. یادتان باشد که پتو وسیله مناسبی برای خاموش کردن فردی که لباسش آتش گرفته، می­باشد. از آب هم می­توان برای خاموش کردن لباس فرد آتش­گرفته استفاده کرد، ولی هرگز از کپسول آتش نشانی برای خاموش کردن مصدومی که آتش گرفته، استفاده نکنید .

آنچه مسلم است در دوران گذشته چهارشنبه سوری سالم­تر ، مطمئن­تر و ایمن­تر از امروز بوده است.

معتقدیم که می­توان با برقراری ارتباط و ارتقاء آگاهی برای ترویج چهارشنبه سوری سالم و ایمن از چهارشنبه سوزی به چهارشنبه سوری باز گشت.

فاطمه بلالی کارشناس آموزش سلامت معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی کرمان