به گزارش “دانشجوآزاد” به نقل از بیتوته:بعضی از سوره‎های قرآن نام‎های مختلفی دارند از جمله سوره‎های فلق و ناس است که یکی از نام‎های آنها «معوذه» است و به هر دو سوره اطلاق «معوذتین» (دو معوذه) شده است،لذا به دو سوره «معوذتین»‌می‎گویند و در روایات هم به این دو سوره مبارکه اطلاق «معوذتین» ‌شده است.[۱]

کلمه معوذه از «عَوْذ» گرفته شده به معنای پناه بردن و حفظ کردن خویش و پرهیز دادن از شر، از راه پناه بردن به کسی که می‎تواند آن شر را دفع کند.[۲]

علت نام‎گذاری این دو سوره به معوذتین 
قبل از جواب دادن به این سؤال تذکر این مسأله لازم است قرآن خود را به عنوان شفاء معرفی می‎کند و می‎فرماید: «وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَهٌ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ لا یَزِیدُ الظَّالِمِینَ إِلاَّ خَساراً؛[۳] و ما آنچه از قرآن فرستیم شفای دل و رحمت الهی به اهل ایمان است لکن کافران را به جز زیان چیزی نخواهد افزود» قرآن می‎تواند برای کسانی که به او تمسک می‎کنند و با او مأنوس هستند هم شفای ظاهری برای آنها باشد و هم شفای معنوی و روحی او باشد. [۴]
امّا نسبت به این سوره از روایات این‎گونه استفاده می‎شود که اگر انسان خود یا دیگران را بوسیله این دو سوره تعویذ کند، مریضی او خوب می‎شود و از شروری که در این دو سوره بیان شده در امان خواهد بود، لذا از امام صادق ـ علیه السّلام ـ نقل شده که: «پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ مریض شدند، تب ایشان شدت پیدا کرد، جبرئیل (و میکائیل) این دو سوره را برای شفای پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ نازل کردند، جبرئیل به قرائت سوره فلق و میکائیل به قرائت سوره ناس در پایین پای آن حضرت برای شفا متوسل شدند».[۵]
هم‎چنین امام صادق ـ علیه السّلام ـ می‎فرماید: «پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمود: اگر کسی خواست به دیگری بدی انجام بدهد، و او بخواهد که خدا این شخص را از او دور کند (و مانع بدی او شود) پس وقتی که او را می‎بیند بگوید: «اَعُوذُ وَ بِحَولِ اللهِ وَ قُوَتِهِ مِن حَولِ خَلقِهِ وَ قُوُّتِهِم» و سوره فلق را بخواند بعد هم این آیه را بخواند: « فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُلْ حَسْبِیَ اللَّهُ لا إِلَهَ إِلا هُوَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَهُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ[۶]» در این صورت خداوند فریب هر فریب‎کاری و مکر هر مکرکننده‎ای و حسد هر حسدورزی را از او دور می‎کند و باید این کلمات را در صورت او بخواند».[۷]
باز نقل شده که امام رضا ـ علیه السّلام ـ یک فرد صرعی را (غشی) دید، یک کاسه آب درخواست کردو بعد امام ـ علیه السّلام ـ سوره حمد و سوره فلق و ناس (معوذتین) را قرائت فرمود و در آب دمید، آب را روی آن مریض ریختند بعد هم مریض خوب شد و امام ـ علیه السّلام ـ فرمود :«دیگر به آن حالت بر نمی‎گردد».[۸]
و نقل شده که بسیار می‎شد پیامبر صلّی الله علیه و آله، امام حسن علیه السّلام و امام حسین علیه السّلام را با این دو سوره تعویذ می‎فرمود.[۹]
هم‎چنین پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرموده‎اند: «آیاتی بر من نازل شده که نظیرش نازل نشده و آن در سوره قل اعوذ است».[۱۰]
علامه طباطبایی در توضیح این حدیث می‎فرماید: شاید مراد پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ از این‎که فرمود مثل این دو سوره بر من نازل نشده، این باشد که تنها این دو سوره در مورد عوذه و حرز نازل شده و هیچ سوره‎ای دیگر این خاصیت را ندارد.[۱۱]
پس می‎توان گفت: این دو سوره خاصیت تعویذ (پناه بردن به خدا) را دارد که باعث می‎شود انسان با این دو سوره خود را از شروری حفظ کند و بدین جهت این دو سوره به معوذتین نام‎گذاری شده است. در سوره فلق به پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ دستوری می‎دهد از چند چیز به خدا پناه ببر البتّه این دستور اختصاصی به پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ ندارد.
۱٫ از شر هر مخلوقی چه جن و چه حیوانات و هر مخلوق دیگری که شری همراه خود دارد؛
۲٫ از شر شب وقتی که با ظلمتش داخل می‎شود، در این‎جا خداوند شر را به شب نسبت داده، زیرا شبِ‌ تاریک، انسان شرور را در رساندن شر کمک می‎کند لذا به همین خاطر شر در شب بیشتر از روز است، علاوه بر این؛ انسان که مورد حمله شرور واقع می‎شود در شب ناتوان‎تر از روز است؛
۳٫ از شر زنان جادوگر و ساحر؛
۴٫ از شر حسود وقتی که مبتلاء به حسد گشته و مشغول اعمال حسدورزی می‎شود.
بعضی هم گفته‎اند این آیه شامل شورچشمی نیز می‎شود چون چشم زدن هم ناشی از نوعی حسادت است.[۱۲]
و در سوره ناس هم انسان خود را از وساوس شیطانی که هر دم وسوسه می‎کند، تعویذ می‎کند و خود را در پناه خدا قرار می‎دهد.
البتّه همان‎طوری که می‎دانیم این دو سوره با «قل اعوذ» شروع شده‎اند که متضمن تعویذ (پناه بردن به خدا) می‎باشد از این رو به این دو سوره معوذتین گفته‎اند.
==================================
پی نوشت ها:
[۱] . جویباری، رستگار، تفسیر بصائر، قم، ناشر مؤلف، چاپ اول، ۱۴۱۳ هـ ، ج ۶۰، ص ۶۵۸٫
[۲] . ر.ک، هاشم‎زاده هریسی، هاشم، شناخت سوره‎های قرآن، تهران، انتشارات کتابخانه صدر، ۱۳۷۳، ص ۶۳۲؛ و طباطبایی، سید محمد حسین، تفسیر المیزان، ترجمه سید محمد باقر موسوی همدانی، قم، انتشارات اسلامی، ج ۲۰، ‌ص ۶۸۰٫
[۳] . اسراء/ ۸۲٫
[۴] . طبرسی، مجمع‎البیان، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۱۸ هـ ، ج ۶، ص ۲۲۶٫
[۵] . خرمشاهی، بهاء‎الدین، دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، انتشارات دوستان، چاپ اول، ۱۳۷۷، ج ۲، ص ۲۱۲۳٫
[۶]  . توبه / ۱۲۹ .
[۷] . علی بن جمعه العروسی الحویزی، تفسیر نورالثقلین، بیروت، مؤسسه التاریخ العربی، چاپ اول، ۱۴۲۲ هـ ، ج ۸، ص ۳۷۹٫
[۸] . علی بن جمعه العروسی الحویزی، تفسیر نورالثقلین، بیروت، مؤسسه التاریخ العربی، چاپ اول، ۱۴۲۲ هـ ، ج ۸، ص ۳۷۹٫
[۹] . طباطبایی، سید محمد حسین، تفسیر المیزان، ترجمه سید محمد موسوی همدانی، قم، انتشارات اسلامی، ج ۲۰، ص ۶۸۳٫
[۱۰] .  همان .
[۱۱] . علی بن جمعه العروسی الحویزی، تفسیر نورالثقلین، بیروت، مؤسسه التاریخ العربی، چاپ اول، ۱۴۲۲ هـ ، ج ۸، ص ۳۷۹٫
[۱۲] . طباطبایی، سید محمد حسین، تفسیر میزان، مترجم سید محمد باقر موسوی همدانی، قم، انتشارات اسلامی، ج ۲۰، ص ۶۸۰٫