باتوجه به اینکه یکی از عوارض بحران ها که منجر به افزایش سطح اضطراب و نگرانی  و واکنش های روان شناختی در بازماندگان می گردد نبود اطلاعات لازم درخصوص نوع واکنش ها، علائم،چگونگی رخ دادن واقعه، بی اطلاعی درخصوص سرنوشت عزیزان ،…… می باشد. دادن اطلاعات می تواند این نگرانی و عوارض را کاهش دهد.اهداف اصلی حمایت های روانی اجتماعی دربلایا وحوادث غیرمترقبه عبارت است از:

الف) حمایت از سازو کاری در آسیب دیدگان و بازماندگان

ب) کاهش واکنش های ایجاد شده در زمان مناسب

ج) پیشگیری از بروز مشکلات بلند مدت

به منظور رسیدن به این اهداف که موجب افزایش سطح سازگای (Coping) و نهایتاً بازسازی روانی درآسیب دیدگان می شود بایستی اصول بنیادی را دراین خصوص رعایت کرد، درغیراینصورت می تواند بروز مشکلات روان شناختی درآسیب دیدگان شود. اصول اصلی دراین راستا بر مبنای سه سطح پیشگیری اولیه ،ثانویه و ثالثیه خواهد بود که لازم است به این اصول توجه کافی صورت گیرد. در پیشگیری اولیه هدف اصلی افزایش سطح سلامت روان مثبت از طریق آموزشهای روان شناختی (Psychoeducation) ، کاهش استرس حاد،عادی سازی(Normalization) ، کمک های اولیه روان شناختی ، شناسایی افراد درمعرض خطر می باشد. در پیشگیری ثانویه ، هدف اصلی درمان  مداخلات صحیح به موقع آسیب دیدگان، تریاژ اولیه و شناسایی افراد درمعرض خطر،مدیریت درمان دارویی و مداخلات غیردارویی، پایش و نظارت جمعیت آسیب دیده ازنظر علائم و واکنش ها می باشد. تجربیات گذشته نشان داده است که وقتی حمایت های روانشناختی در  روش های جامعه مدار تلفیق می شود، مناسبتر خواهد بود. استوارسازی برنامه بر منابع محلی و آموزش و ارتقاء آنها برای موفقیت برنامه حیاتی است. بخش عمده ای از واکنش ها و احساسات (از قبیل رنج و اندوه) ایجاد شده در بلایا نیاز به درمان تخصصی ندارد و اقدامات حمایتی اولیه و مناسب چنانچه به درستی ارائه شوند در اداره این واکنش ها و احساسات کمک کننده خواهند بود

اصول اساسی مداخلات روانی اجتماعی در بلایا، از اصول اساسی است که اگر به آن توجه لازم صورت نگیرد می تواند آسیب های غیرقابل جبرانی به آسیب دیدگان و نهایتاً منجر به کاهش اثربخش خدمات حمایتی دربازماندگان گردد.

خدمات طراحی شده درموقعیت های بحرانی و اضطراری بایستی به خدمات اولیه متکی باشد که این خدمات شامل آموزش عمومی، عادی سازی، شناسایی افراد درمعرض خطر، آموزش روان شناختی می باشد و این خدمات از همکان ابتدا وقوع حادثه و بلا شروع می گردد.

اهداف

کاهش شیوع وپیشگیری از پیشرفت وتشدید عوارض روانی ناشی از حادثه

افزایش توان انطباق وآماده سازی بازماندگان

تقویت مکانیسمهای انطباق ومهارتهای اجتماعی بازماندگان وکمک به جامعه برای سازماندهی مجدد، خودیاری وبازسازی جامعه

افزایش وپیشبرد( promotion )سطح سلامت روان مثبت (positive mental health )در اسیب دیدگان

رویکردهای استراتژیک

_توجه به سرعت وفوریت (urgency ) علاوه بر اولویت(priority )

سلامت نگر به جای رویکرد بیمارنگر

توانمند سازی به جای رویکرد حمایت گر صرف

  گروههای ذینفع:

مهمترین استفاده کنندگان این برنامه خانواده ،همراهان ،امدادرسانان ،مجروحان وتمامی افرادی که از این حادثه  ازنظر روانی بیشترین آسیب را متحمل شده وبه کمک روانشناختی حرفه ای نیازدارند، بخصوص کودکان وخانواده های آنان.این برنامه رویکرد کل نگر وخانواده محوری از حمایت روانی اجتماعی دارد.در عین حال برنامه حمایتهای لازم را برای همه افراد در گیر مهیا میکند.

مناطق جغرافیایی تحت پوشش برنامه

الف – کلیه محل های سکونت گروه ذینفع در کشور ایران

ب ـ سایر محل های دسترسی مثل محیط های کار وتجمع اسیب دیدگان

ادامه فعالیتهای نیاز سنجی ، جمع آور ی داده‎ ها وهماهنگی درون بخشی وبین بخشی

نیاز سنجی برنامه از روز اول آغاز خواهد شد.معذلک با توجه به تغییر پذیر بودن شرایط نیاز به بازبینی مرتب وجوددارد (مثلا راجع به محل استقرار گروههای ذینفع ، منابع نیروی انسانی محلی وکشوری وغیره )

همکاری بین بخشی وسیعی از روزهای اول آغاز خواهد شد.

فعالیتهای برنامه ای Program Activities

الف- خدمات سیاری به مردم(Outreach )

این برنامه ها به شکل مداخلات گروهی روانی اجتماعی که بوسیله روانپزشکان ، روانشناسان ومشاورین آموزش دیده انجام میشودوحداقل ۶ ماه طول خواهد کشید شامل مداخلات زیر است:

– ملاقات اولیه

در ملاقات اولیه که بوسیله ۲ روانشناس یا روانپزشک یا مشاور انجام خواهدشدحمایت اولیه شروع میشود.ودر عین حال شناسایی مواردی که از نظر روانشناختی آسیب دیده اند انجام میشود..

– مداخلات گروهی ویژه

این مداخلات برای افرادی انجام می شودکه علایم واکنش استرس حاد یا PTSD رادارند. یا سطوح متوسط وبالای اضطراب ، تهاجم وسوگ پیچیده دارند.که۴-۳ جلسه به فاصله یک هفته خواهد بودو بازگویی روان شناختی و آموزش روشهای بهبود( Teaching recovery techniques )مطابق مدول آموزشی داده شده انجام خواهدشد.برمبنای این برنامه تیمهای ۲نفره از روانپزشکان وروانشناسانی که باز آموزی استاندارد رادیده اند ،مداخلات گروهی رابرای گروههای ذینفع انجام میدهند.

– مداخلات درمانی اضطراری

درموارد محدودی که نیاز به مداخلات فوری روانپزشکی وجوددارد ، مانند احتمال خودکشی ، افسردگی شدید، سایکوزویا عود اختلالا روانی قبلی این موارد به مراکز درمانی ارجاع خواهند شد

– گردهمایی عمومی 

این جلسات با شرکت آسیب دیدگان یا همراهان و خانوادهها صورت میگیردوپیش بینی می شود ۳ -۱ ملاقات برای هر گروه  صورت گیرد. بیشتر این جلسات در ماه ۲و۳ بعداز حادثه خواهد بود.

– شرکت درمراسم سوگواری

مراسم دینی بخصوص چهلم که در پیش رواست ،،‌فرصت خوبی برای انجام مداخلات مثبت روانی – اجتماعی است .علاو.ه براین از برنامه های غیررسمی وسایر گروهها برای بزرگداشت ازدست رفتگان حمایت خواهدشد.

– خدمات رفاهی، روانی – اجتماعی غیر اختصاصی

تاسیس مراکز باز آموزی برای گروه ذینفع ر محل های سکونت ،محیط های کار ومحل های تجمع و ….، کمک به بازسازی محیط زندگی .این فعالیتها بوسیله NGO های غیر تخصصی انجام خواهدشد.

ب ـ آموزش عمومی

یک بسیج آموزشی چند رسانه ای (multimedia compaign ) شروع خواهدشدکه شامل رادیو وتلویزیون ،رسانه ها وشبکه های اجتماعی و……خواهد بود.

 ـ رادیو  وتلویزیون

برنامه های رادیو مرتیط با موضوع با تاکید بر عادی سازی (نرمالیزیشن)  تهیه وپخش خواهد شد.

محتوای برنامه :

۱ـ اطلاع رسانی درمورد خدمات امدادی ودرمانی ، آموزش بهداشت ، بازپیوند خانوادگی ، بازسازی اجتماعی وسایر خدمات مرتبط انجام خواهدشد.

۲ـ آموزش روانی ـ  اجتماعی :شامل سوگ ، ترس ، اضطراب واکنش حاد به استرس وغیره

– پمفلت ، پوستر ،کتابچه

پمفلت های مختلف درمورد سلامت روانی ـ اجتماعی شامل  علایم ونشانه های ناشی از حادثه ،چگونگی کنار آمدن با مشکلات ناشی از حادثه   وعادی سازی

آموزش (TRAINING )

ظرفیت سازی (capacity building ) برای متخصصین علوم رفتاری که خدمات را ارائه می دهند، به شرح زیر انجام خواهد شد.

الف :متخصصین

محتوای آموزش :

طی یک کارگاه سه روزه تکنیکهای مداخله در بحران با روش (Smithو Dyregrou ,yule )آموزش داده می شود. که شامل اثرات بحران ، توجیه بحران  debriefing وروشهای بهبود سه گروه علایم تزاحمی Intrusion ، برانگیختگی و اجتناب خواهد بود.

 ب-رهبران جامعه:

 جلسات اموزشی بصورت سمینار،کنفرانس و…. برای رهبران جامعه ازجمله رهبران مذهبی ومسئولین دولتی به منظور افزایش آگاهی آنها از نیازها وکمکها ی ر وانی اجتماعی در نظر گرفته می شود.

این آموزش ها بر تغییر نگرشهای اساسی نسبت به سلامت روانی اجتماعی از جمله پیشبرد برنامه بازگشت به زندگی عادی وآگاهی از نیاز به فرصتهای فوق برنامه برای گروههای ذینفع جهت بیان احساسات خود می باشد.

-فعالیت گروههای همسالان:

این آموزش ها ازطریق آموزشهای گروهی، گروه درمانی و جلسات تعامل آسیب دیدگان با یکدیگر طراحی خواهد شد