به گزارش “دانشجو آزاد“؛ از سال ۱۳۷۹ به منظور ترویج فرهنگ پژوهش، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری چهارمین هفته آذرماه را با توجه به نامگذاری ۲۵آذرماه به نام روز پژوهش از طرف شورای فرهنگ عمومی، به نام هفته پژوهش نام نهاد و مسئولیت برگزاری این هفته را به معاونت پژوهشی این وزارت سپرد. به همین منظور ستاد برگزاری هفته پژوهش و فناوری، همه ساله برنامه های متعددی را با همکاری سازمانها، نهادها، دانشگاهها و مؤسسات مرتبط با پژوهش و فناوری برگزار می نماید.

پژوهش یکی از اساسی‌ترین نیازها برای نیل به پیشرفت و توسعه همه جانبه یک کشور است و قدرت و استقلال هر کشوری بر پژوهش و تولید علم استوار است. بنابراین نوع و سطح فعالیت‌های پژوهشی یکی از شاخص‌های اصلی توسعه و پیشرفت محسوب می‌شود. موفقیت در تمام فعالیت‌های مربوط به توسعه از جمله صنایع، کشاورزی و خدمات به نحوی به گسترش فعالیت‌های پژوهشی بستگی دارد. پژوهش یکی از محورهای مهمی است که ضامن پیشرفت و توسعه پایدار در هر کشور به شمار می‌آید. اگر پژوهشی صورت نگیرد، دانش بشری افزایش نخواهد یافت و دچار سکون و رکود خواهد شد. بدون انجام پژوهش، امور آموزشی نیز از پویایی و نشاط لازم برخوردار نخواهد بود. ازاین رو یکی از عوامل اساسی پیشرفت در کشورهای توسعه یافته، توجه خاص به امر پژوهش است. اصولاً پیشرفت و توسعه، ارتباط مستقیمی با تحقیقات علمی دارد و رشد و توسعه کشورهای پیشرفته در نتیجه سرمایه‌گذاری در بخش پژوهش است. حجم وسیع پژوهش‌های علمی در کشورهای توسعه یافته صنعتی گویای این واقعیت است.

اما در روند فعالیت های پژوهشی برخی از متخصصین برجسته دانشگاهی مهمترین مشکلات نظام پژوهش در کشور را برشمردند.

آن ها نبود حمایت مالی، تجهیزات و امکانات، بها ندادن به پژوهش گران، کمبود سرانه پژوهشی، ضعف مدیریت صحیح و همه‌جانبه و خوش فکر، سردرگمی مراکز پژوهشی، مشتری محور نبودن پژوهش‌ها، بها ندادن به پژوهش در بخش صنعت، سهم اندک پژوهش از تولید ناخالص ملی و عجین نبودن روند توسعه با پژوهش را ازجمله مهم‌ترین مشکلاتی دانستند که بخش پژوهش در ایران با آن دست به گریبان است.

بها دادن به پژوهشگر

دکتر علیمراد رشیدی، پژوهش گر و عضو هیأت علمی و مسئول مرکز تحقیقات نانو پژوهشگاه صنعت نفت گفت: مهم‌ترین مشکل پژوهش در کشور نبود حمایت مالی، تجهیزات و امکانات لازم برای پژوهش است.

تقریباً می‌توان گفت ما به لحاظ نیروی انسانی در هر حوزه پژوهشی در جایگاه مناسبی قرار داریم ولی مسئله مهم این است که باید به نیروی انسانی محقق و پژوهش گر ارزش و بها داده شود تا زمینه مساعد برای کار وی فراهم شود؛ به این ترتیب نه تنها از فرار مغز‌ها جلوگیری به‌عمل می‌آید، بلکه به پیشرفت علمی و فناوری در کشور نیز کمک‌می‌شود.

پژوهش توسعه‌ای

دکتر روستا آزاد معاون پژوهش و فناوری دانشگاه صنعتی شریف بیان داشت: در دنیا همیشه در عرصه اجرا بخش آر‌اند دی (تحقیق و توسعه) یا پژوهش توسعه‌ای دارند که سفارش‌دهنده حلقه‌های قبلی خود یعنی پژوهش‌های کاربردی و بنیادی است،

بنابراین پژوهش‌ها خیلی آبجکتیو و هدف‌گرا شکل می‌گیرد در حالی که در کشور ما بخش‌های اجرا که عموما در یک اقتصاد دولتی یا وابسته به دولت هستند پژوهش‌های توسعه‌ای کنار بخش‌های اجرایی یا اصلا وجود ندارد یا در صورت وجود داشتن فقط اسم آن را یدک می‌کشد و رسما نیست، بنابراین سلسله جنبان پژوهش که قسمت سفارش بخش اجراست وجود ندارد و این مشکل بزرگی است.

بودجه اندک

دکتر میر فضل‌الله موسوی عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس در همین زمینه بودجه را مهم‌ترین مانع پژوهش در کشور عنوان کرد و تصریح کرد: ما طبق برنامه ۵ ساله می‌بایستی سهم پژوهش از تولید ناخالص ملی را به ۳ در صد می‌رساندیم در حالی که نه تنها این اتفاق نیفتاد بلکه شاهد این بودیم که گاهی از سال پیش از آن نیز کمتر شد.

در تمام دولت‌ها این مسئله بوده است و هنوز هم به‌درستی حل نشده است.

اگر بودجه مناسبی در اختیار محقق گذاشته شود وی بهتر می‌تواند ایده‌های خلاقانه خود را به‌منصه‌ظهور برساند و نتیجه بهتری نیز عاید کشور می‌شود.

کاهش بودجه پژوهش یک زنگ خطر برای کشور محسوب می‌شود. البته باید در نظر داشت که آمار و ارقام مستندی باید وجود داشته باشد تا قضاوت صحیح صورت گیرد.

نیرو محرکه اصلی پژوهش

به اعتقاد دکتر مجتبی شمسی‌پور برنده جایزه شیمی سال ۲۰۰۶ آیسسکو و جزو پراستناد‌ترین محققان ایرانی مقالاتISI، مجموعه تأثیرگذار در امر پژوهش کشور به نوعی بیمار است ولی باید توجه داشت نیرو محرکه اصلی پژوهش که مدیریت صحیح و همه‌جانبه و خوش فکر است در کشور دیده نمی‌شود.

ما از امکانات هر چند ناکافی ولی مناسبی برخورداریم که از همان نیز بهره برداری نمی‌شود و این ناشی از مدیریت چندگانه و ضعیف است.

سردرگمی مراکز پژوهشی

دکتر جواد صالحی یکی از ۴ دانشمند برجسته جهان اسلام و عضو هیأت علمی دانشگاه صنعتی شریف، عدم‌تعریف یک هدف صریح و دقیق برای زنجیره پژوهش و فناوری در کشور را مانع بزرگی بر سر به‌ثمر نشستن نتایج پژوهش و کارهای تحقیقاتی دانست و گفت: ما دقیقاً نمی‌دانیم که در چه زمینه‌ای می‌خواهیم پژوهش کنیم، اهداف خرد مشخص شده‌اند ولی این مسئله نیازمند یک هدف کلان است.

نبود اهداف بزرگ باعث سردرگمی مراکز پژوهشی است و باید معنای اهداف تفهیم و راه صحیح رسیدن به آن به دانشجو تفهیم شود. نبود نگاه کلان در امر پژوهش باعث ضربه زدن به این مسئله می‌شود. ما باید در بخش‌هایی که نبض اقتصاد کشور را به دست می‌گیرد سرمایه‌گذاری کنیم، تحقیق و پژوهش انجام دهیم و هدف اصلی مان هم رسیدن به این هدف باشد.

انگیزه مدیران

دکتر کمال محامدپور، عضو هیأت علمی دانشگاه خواجه نصیر طوسی نیز با تاکید بر این امر که پژوهش باید در ارتباط با نیازی انجام شود، تاکید کرد: تمامی دستگاه‌های اجرایی نیاز به پژوهش دارند اما باید انگیزه لازم در مدیران به‌ویژه در بخش صنعت وجود داشته باشد که متأسفانه هنوز مدیران ارشد صنایع و دستگاه‌های اجرایی اعتقاد لازم را ندارند.

دانش باید اصل اساسی تمامی تصمیمات صنعتی و کلان کشور باشد و می‌دانیم که دانش بدون پژوهش ایجاد نمی‌شود. این در حالی است که در بخش صنعت بهایی به این مسئله داده نمی‌شود، چون اعتقادی به پژوهش نیست به همین دلیل تولیدات کشور بی‌کیفیت و پر هزینه است و قابل رقابت با تولیدات خارجی نیست.

حمایت از تحقیق و توسعه، حمایت از تولید و اشتغال است. باید یک نظام فکری همه‌جانبه و حمایت از سوی دولت باشد تا زنجیره تحقیق، تولید و بازار و نهایتاً رفاه اجتماعی و توسعه پا بگیرد.

فقدان مدیریت اصولی

دکتر رضا منصوری عضو هیأت علمی دانشگاه صنعتی شریف و مدیر طرح رصدخانه ملی، فقدان مدیریت اصولی در پژوهش را مانع اصلی تحقیق در کشور بیان می‌کند و توضیح می‌دهد که حتی زمانی که بودجه‌های پژوهشی اندکی افزایش یافت تغییری در این زمینه مشاهده نشد چون تفکر مدیریتی برای هزینه بودجه و چگونگی توزیع و رساندن آن به دست پژوهش وجود ندارد.

ما هنوز نتوانسته‌ایم نهاد‌های لازم را برای مدیریت این مسئله ایجاد کنیم. البته در سطح خرد کارهایی انجام شده ولی هنوز در سطح کلان حرکتی صورت نگرفته است.

با توجه به مشکلات مطرح شده امید است با ارائه راهکارهای مناسب و عملی از سوی مدیران و دستگاههای اجرایی شاهد پیشرفت روز افزون کشور در زمینه های علمی-پژوهشی باشیم.

انتهای پیام/