به گزارش “دانشجوآزاد” به نقل از خبرنگار صنفی – آموزشی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛طبق تفاهم نامه وزارت علوم با دانشگاه آزاد در سال ۹۴ هر ۲ استاد نیمه وقت معادل یک استاد تمام وقت و هر ۳ استاد مدعو معادل یک استاد تمام وقت در نظر گرفته می شود که با احتساب این موضوع درحال حاضر نسبت استاد به دانشجو در دانشگاه آزاد یک به ۳۷ است. البته این نسبت در دوره دکتری متفاوت خواهد بود و قطعا نسبت متوازنی نخواهد بود.
حمید میرزاده، رئیس دانشگاه آزاد، اخیرا در اظهار نظری قابل تامل گفت: “دانشگاه آزاد پتانسیل جذب ۷۰ هزار دانشجوی دکتری را داراست که فقط نیمی از این ظرفیت را طی سال‌های اخیر جذب کرده است”. در این گزارش بر آن شدیم تا با بررسی برخی آمار مربوط به این دانشگاه، اظهارات رئیس این دانشگاه را با امکانات و داشته های آن مقایسه نماییم.
*** تعداد واحدهای دارای دکتری دانشگاه آزاد
طبق آماری که در دفترچه راهنمای ثبت نام آزمون مقطع دکتری تخصصی سال ۱۳۹۵ دانشگاه آزاد توسط مرکز آزمون این دانشگاه منتشر شده است، این دانشگاه در بیش از ۱۵۰ واحد دانشگاهی، دانشجوی دکتری می پذیرد و با آماری که حمید میرزاده در رابطه با امکان جذب ۷۰هزار نفری دانشجوی دکتری در این دانشگاه داده است، یعنی به طور میانگین واحدهای این دانشگاه قابلیت جذب ۴۶۶ دانشجوی دکتری را دارند!
*** جزئیات آماری اساتید دانشگاه آزاد
تعداد ۶۸ هزار و ۳۰۳ استاد با دانشگاه آزاد همکاری می کنند که از این تعداد تنها ۳۲ هزار و ۴۵۳ عضو هیات علمی دانشگاه هستند و مابقی را اساتید حق التدریس تشکیل می دهند. در این بین درجه علمی حدود ۲۴۰۰ نفر(شامل ۱۴۰۶ دانشیار و ۹۸۷ استاد تمام) از اعضای هیات علمی دانشگاه آزاد، دانشیار یا استاد تمام است. البته از بین ۲۴۰۰ عضو هیات علمی با درجه دانشیار یا استاد تمام، حدود ۱۶۱۰ نفر تمام وقت هستند و مابقی اعضا، نیمه وقت هستند.
طبق تفاهم نامه وزارت علوم با دانشگاه آزاد در سال ۹۴ هر ۲ استاد نیمه وقت معادل یک استاد تمام وقت و هر ۳ استاد مدعو معادل یک استاد تمام وقت در نظر گرفته می شود که با احتساب این موضوع درحال حاضر نسبت استاد به دانشجو در دانشگاه آزاد یک به ۳۷ است. البته این نسبت در دوره دکتری متفاوت خواهد بود و قطعا نسبت متوازنی نخواهد بود.
جدول مرتبه علمی اعضای هیات علمی تمام وقت و نیمه وقت دانشگاه آزاد
| مرتبه علمی | تمام وقت | نیمه وقت | جمع |
| مربی | ۹۹۴۰ | ۱۳۱ | ۱۰۰۷۱ |
| بورسیه | ۴۴۷۳ | – | ۴۴۷۳ |
| مامور به تحصیل | ۹۷۵ | – | ۹۷۵ |
| استادیار | ۱۳۵۰۸ | ۱۰۳۳ | ۱۴۵۴۱ |
| دانشیار | ۱۰۴۴ | ۳۶۲ | ۱۴۰۶ |
| استاد | ۵۶۶ | ۴۲۱ | ۹۸۷ |
| جمع | ۳۰۵۰۶ | ۱۹۴۷ | ۳۲۴۵۳ |
*** واکنش کارشناسان به اظهارات میرزاده
اما جدایی از آمارهای موجود و آورده شده، اعلام ظرفیت ۷۰ هزار نفری برای پذیرش در دوره دکتری دانشگاه آزاد، تحلیل‌ها و سوالات زیادی را در پی داشته است. کارشناسان معتقد هستند، اعلام این آمار از سوی دانشگاه آزاد یک «تله» برای موج جمعیتی است که الان به این مقطع رسیده است.
یکی از فعالان رسانه ای حوزه دانشگاهی درباره این موضوع می گوید: “اعلام این ظرفیت خیلی عجیب است، این آمار به این معنی است که این دانشگاه حداقل باید ۲۰ هزار عضو هیات علمی داشته باشد. وی ادامه می دهد: “به نظر من دانشگاه آزاد برای اینکه پیک جمعیتی کارشناسی عبور کرده با مشکل گردش مالی مواجه شده است، و همین مسئله باعث شده است برای ادامه حیات خود دست به این کار بزند، که بهترین کار مقطع دکتری است، که همین مسئله به چهار دلیل عمده است:
۱- طولانی بودن فرایند کسب مدرک دکتری
۲- گران بودن هر واحد تحصیلی
۳- هزینه سنگین امتحان جامع هر دانشجو با احتساب ۱٫۵ بار به ازای هر دانشجو
۴- هزینه سنگین یک امتحان زبان ای پی تی دانشگاه آزاد
یکی دیگر از فعالان رسانه ای حوزه دانشگاه، در تحلیلی قابل تامل، این موضوع را یک «تله» برای دانشجویان عنوان می کند و به خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران» می گوید: “دانشگاه آزاد مگر چند واحد دانشگاهی دارد که بخشی از آن مقطع دکتری داشته باشد و آن بخش هم مگر چند درصد از رشته های موجود را می تواند به هر دانشجو ارائه دهد؟”
وی ادامه می دهد: “این دانشگاه قطعا با چالش های زیادی روبرو خواهد بود، ماجرای رشته های بدون مجوز این دانشگاه در مقاطع پایین تر هنوز هم ادامه دارد، و این مسئله در مقطع دکتری قطعا با واکنش های زیادی از سوی وزارت علوم روبرو خواهد بود”.
این فعال رسانه ای ادامه می دهد: “آمدن شیب جمعیتی دهه ۶۰ از ارشد به دکتری، یکی از دلایل این مسئله است و همین مسئله باعث شده است، این دانشگاه برنامه ویژه ای را برای جوانان داشته باشد، و چون هزینه تحصیل در این مقطع آن هم در دانشگاه آزاد بسیار بالا است، میتواند بهترین فرصت برای بهره برداری از دانشجوها باشد”.
*** ابهامی بزرگ در مورد جذب دانشجوی دکتری
در این بین سوالات مهمی دیگری نیز مطرح می شود، و آن این است که با توجه به نسبت دانشجو به استاد آن هم در این مقطع و در این دانشگاه تا چقدر دانشگاه آزاد می تواند برای این تعداد دانشجو، استاد، داشته باشد، آیا امکانات دانشگاهی از جمله آزمایشگاه و مسئله ارتباط پژوهش های صورت گرفته با صنعت لحاظ شده است؟
سوال دیگر اینجاست که سخن رئیس این دانشگاه مبنی بر بودن ظرفیت برای جذب دانشجو آیا به معنای ظرفیت فیزیکی است؟ یا ظرفیت کیفی استاندارد را نیز شامل می شود؟
به هر حال آنچه که در این میان دیده می شود در «بازار» آشفته آموزش عالی کشور که کمتر برنامه ای تا قبل اجرایی شدن طرح «سنجش و پذیرش» برای اصلاح روش فعلی جذب دانشجو در دوره تحصیلات تکمیلی اندیشیده شده است، حال باید دید این طرح که در ابتدا با مقاومت دانشگاه آزاد و «بمب» دانستن آن توسط مرحوم هاشمی رفسنجانی در حال پیاده شدن است، میتواند این بازار را از این حالت که سالی یک میلیون فارغ التحصیل «بیکار» تحصیل بازار کار میدهد، باشد؟
