به گزارش “دانشجوآزاد” منظور از اقتصاد مقاومتی به معنی نوعی تنگ نظری و سیاست های انقباضی نیست، به معنی این است که ما باید ساختار اقتصادی، هزینه ها و درآمدها و بودجه بندی خود را به گونه ای ببندیم که با تغییرات محیط بیرونی استحکام خود را از دست ندهد.

به عنوان مثال اگر یک بیمارستانی بتواند به گونه ای درآمدزایی و خدمات مدیریت را  خودش تنظیم کند، اگر کمکی از دانشگاه هم نرسید به شدت حیاتش آسیب نمی بیند و ادامه کارش ریشه ای مختل نمی شود این در واقع مفهوم اقتصاد مقاومتی را در درون خودش پیاده سازی می کند.

 اقتصاد مقاومتی و برنامه های مربوطه باید چیزی فراتر از برنامه های جاری و رایج ما در سال های گذشته باشد، صرف تکرار همان ها به معنی ورود به عرصه اقتصاد مقاومتی نیست، اقتصاد مقاومتی یک باز مهندسی در تشکیلات، ساختارها و در بودجه ها می خواهد که به ما کمک دهد با ورودی کمتر خروجی بیشتر داشته باشیم.

با دریافت منابع کمتر از دولت و جیب نظام بتوانیم کاری بهتر با کیفیت برتر و در حجم وسیعتر ارائه دهیم، کم شدن ورودی و بهتر شدن همزمان خروجی جز با یک بازمهندسی محقق نمی شود قسمتی از این بازمهندسی ها باید برگردد به جلوگیری از ریخت و پاش و هرز رفتن ها، ریخت و پاش و هرز رفتن ها به معنی اسراف نیست، خیلی وقت ها به دلیل عدم داشتن یک برنامه منسجم و بلند مدت و خدایی نکرده سهل انگاری؛ ممکن است برای جایی هزینه شود که جای باطلی بوده و به نتیجه مطلوب نرسیم، به عنوان مثال در مکانی ساختمان بسازیم که بعدا در کوتاه مدت به هر دلیلی مجبور به تخریب آن باشیم.

 این بحث در تشکیلات هم معنی می دهد، واحدی را درست کنیم و برای آن پرسنل به نوعی شرکتی یا قراردادی در استخدام بگیریم که آن واحد ذاتا با آن تشکیلات و گستردگی تاثیری در مدیریت سیستم ندارد.

 فرصت آفرینی یکی دیگر از مفاهیم اقتصاد مقاومتی است مزیت های نسبی را باید خلق کرد و سپس، از آن مزیت نسبی بهینه استفاده کرد، قبلا در آمایش سرزمینی بیان می شد ما می توانیم نگاه کنیم هرجایی چه فرصتی دارد و از فرصتی که در آنجا وجود دارد به نحو احسن استفاده کنیم.

اینکه مثلا کرمان بیابانی دارد و این بیابان می تواند جاذبه داشته باشد پس از این فرصت خدادادی باید استفاده کنیم، اما الان در تعریف جدید می گویند که باید فرصت را خلق کرد در بعضی جاها  مشاهده کرده اید دریاچه مصنوعی درست کردند و بعد جاذبه های مربوط به آن ایجاد می کنند تا بتوانند جلب توریسم اقدام کنند.

 خلق فرصت ها به این معنی است که مثلا ما در دانشگاه علوم پزشکی کرمان چه فرصت هایی را داریم که استفاده نمی کنیم، چه فرصت هایی خلق کنیم تا از این فضا بهینه در کارهایمان استفاده کنیم؛ یکی از مصادیق فرصت آفرینی و خلق ثروت مسائل دانش بنیان، شرکت های دانش بنیان و تبدیل علم و دانش برتر به ثروت است البته این تنها مصداق فرصت آفرینی نیست ولی با توجه به ماهیت دانشگاه های علوم پزشکی که در کرمان هم بحث علمی در آن پررنگ است استفاده بهینه از دانش و مهارت، بنیه علمی همکاران در خلق ثروت باید به خوبی مد نظر قرار بگیرد و استفاده شود.

در بحث فرصت آفرینی باید دقت کنیم؛ فضای رقابتی است و ما باید با کسانی رقابت کنیم که شاید تجربه بیشتری و یا مزیت های طبیعی بیشتری دارند، روابط قوی تر دارند، ما باید خودمان را با رقیبی آماده کنیم که دستش بازتر است و ابزارهای بیشتری دارد، ما باید در مقابل آن مزیت ها فکر، درایت ، برنامه ریزی برتر را داشته باشیم.

 اقتصاد مقاومتی سعی می کند خودش را در مقابل هجمه ها و اتفاقات ناگوار آماده کند، به نوعی بحث پدافند غیر عامل را و البته پدافند عامل را در نظر بگیرد که چگونه در یک شرایط ناخواسته می تواند باشد.

فرض کنید از امروز یک قطره نفت نتوانیم بفروشیم، چه اتفاقی می افتد، باید فکری بکنیم که اگر چنین اتفاقی افتاد کمتر دچار تلاطم بشویم.

با توجه به این توصیفات کلی از اقتصاد دانش بنیان به نظر می رسد، برنامه ریزی برای داشتن ایده های خلاق و نو ، انداختن  طرح های جدید جزء اصول و پایه های اقتصاد دانش بنیان است، اقتصاد دانش بنیان از اتاق های فکر زاییده خواهد شد.

اقتصاد دانش بنیان با یک نگاه آینده نگارانه خلق خواهد شد نه صرفا براساس تجربیات گذشته، اقتصاد دانش بنیان برخواسته از یک دید باز و گسترده و جهانی نگاه کردن مسائل و تجزیه و تحلیل های گسترده سیاسی، اقتصادی، اجتماعی در سطح بین الملل و ملی است نه بر اساس یک برنامه صرفا درون زا با حصارهای بلند سازمانی؛ اقتصاد دانش بنیان برنامه ای پویا می طلبد که روز به روز تکمیل و روز به روز بر اساس تجربیات جدید ارتقا پیدا کند نه یک برنامه ابلاغی و بلند مدت.

مهمترین آفت ما درسیستم فعلیمان که مانع نزدیک شدن به نگاه ایده آلی در بحث اقتصاد مقاومتی است وابستگی صرف به بودجه های دولتی و نگاه نفتی است.

در حال حاضر تمام وزارتخانه ها، معاونت ها و سازمان های دولتی  برای دریافت بودجه و درآمد مملکت رقابت می کنند.

این نگاه باعث می شود که به سمت پیدا کردن راهکارهایی در جهت دریافت بیشتر منابع دولتی بروند و مدیر قوی مدیری است که این توانایی را داشته باشد که در بودجه های مملکت برای موسسه خودش سهم بیشتری بگیرد، وقتی افکار و ذهنیت ها اینچنین بود و برداشتن از یک بودجه عمومی مهمترین معیار توانمندی مدیریت در نظر گرفته شود خواه ناخواه بر این توضیح که چه بکنیم بیشتر خلق ثروت داشته باشیم کمرنگ تر می شود.

در حال حاضر استاد ما فکر می کند با تدریس، با تحقیقات متعارف وظیفه شغلی خودش را انجام داده و جایگاه شغلیش و پایگاه اجتماعی صرفا به اسم و سمت گره خورده و هر چقدر بیشتر درس بدهد و یا بیشتر مقاله بنویسد دریافتی بیشتری خواهد داشت.

در این شرایط نه ضرورتی می بیند و نه انگیزه ای که خطر کند و بخواهد برای اجرایی نمودن ایده های خودش سرمایه گذاری کند، وام بگیرد، ساختمان بسازد و تجهیزات از خارج بیاورد؛ این کارها سخت است زمان بر و پر خطر است، امکان شکست در آن است و تا وقتی که پول دولتی حتی آب باریکه ای به این شکل بدون نگاه کیفیتی سرازیر باشد رغبت آدم ها برای ریسک کردن کاهش می یابد.

 استاد دانشگاه باید احساس کند اگر نتواند گرانت خارج از دانشگاهی برای چند سال جذب کند و نتواند خریداری برای حرف های خودش از صنعت به معنی عام آن اخذ کند موفقیتش اگر در این نباشد هرگز و به احتمال زیاد به یک آب باریکه حقوق، حق التدریس، حق التحقیق و حق التالیف قانع خواهد بود؛ این گفتمان را باید عوض کرد.

دانشجوی ما باید یادبگیرد که بعد از فارغ التحصیلی محل کارش را خودش بسازد و خودش باید روی پای خودش متکی به دانش و مهارت کسب شده بتواند شغلی تولید کند نه تنها خود فرد منتفع شود بلکه از طریق کار آفرینی سایرین را هم متنعم کند.

 با این توضیحات اقتصاد دانش بنیان اختصاصا در درون دانشگاه ها باید همراه شود با تغییر نگرش ها، عملکردها، قوانین و مقررات، بودجه  و بودجه بندی تا افراد از مصرف کننده به تولید کننده تغییر ماهیت دهند.

 این کار زمان می برد، برنامه ریزی می خواهد و مهمتر از این ها ایده و فکر و اندیشه نیاز دارد.

دکتر علی اکبر حق دوست

رئیس دانشگاه علوم پزشکی کرمان