به گزارش “دانشجو آزاد” به نقل از فارس؛محمد جواد دهقانی رئیس مرکز منطقه‌ای اطلاع رسانی علوم و فناوری و سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) اعلام کرد: باوجود تحریم‌های بین‌المللی که سبب کاهش قابل ملاحظه شرکت اساتید و پژوهشگران کشور در کنفرانس‌های معتبر بین المللی شده است، اما از رشد شتابان تولید علم کشور کاسته نشده، به نحوی که در سال‌های اخیر اعضای هیات علمی کشور تعداد مدارک بیشتری را در برترین مجلات علمی بین المللی منتشر می کنند.

دهقانی اظهار داشت: هر چند تولید علم در سالیان گذشته به عنوان مهمترین معیار برای سنجش رشد و توسعه علمی مورد توجه رسانه‌های خبری قرار گرفته است، سیاست‌های کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری محورهای با اهمیت دیگری را مورد تاکید قرار داده‌اند. کسب مرجعیت علمی و فناوری در جهان، بهینه سازی عملکرد و ساختار نظام آموزشی و تحقیقاتی کشور، تحقق دانشگاه‌های اسلامی مبتنی بر مبانی و ارزش‌های اسلامی، افزایش درک اجتماعی از توسعه علم و فناوری، افزایش اثربخشی اقتصادی دانشگاه‌ها و تحول در تعاملات دانشگاه‌ها محورهای اصلی مورد تاکید مقام معظم رهبری هستند.

سرپرست ISC افزود: هسته اصلی سیاست‌های کلان علم و فناوری تبدیل علم به ثروت و قدرت با حفظ ارزش‌های اسلامی هستند. بر این اساس هر چند تولید علم کمیتی مهم است، اما برابر دانستن آن با رشد و توسعه علمی خسارت‌های جبران ناپذیری را برای جمهوری اسلامی ایران به ارمغان خواهد آورد.

وی در ادامه گفت: براساس اطلاعات مستخرج از پایگاه استنادی اسکوپوس تا تاریخ ۳۰ اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۴ جمهوری اسلامی ایران در پنج سال اخیر یعنی از ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۵ رتبه اول علم منطقه خاورمیانه را کسب کرده است. نگاهی به رتبه تولید علم کشور براساس همین پایگاه نشان می‌دهد که ایران در سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ رتبه ۱۶ تولید علم بین‌الملل را کسب کرده است.

دهقانی تصریح کرد: میزان تولید علم دنیا ثابت نبوده بلکه مرتبا در حال افزایش است، بنابراین توجه صرف به تعداد مدارک ثبت شده در پایگاه‌های بین المللی می‌تواند گمراه کننده باشد. سهم تولید علم یک کشور از کل تولید علم دنیا نسبتی است که وضعیت علمی کشورها را به شکل بهتری نشان می دهد.

وی گفت: براساس اطلاعات اسکوپوس، جمهوری اسلامی ایران در هر یک از سال های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۴ به صورت ثابت ۱٫۵% (یک و نیم درصد) از علم دنیا را تولید کرده است. از ابتدای سال ۲۰۱۵ تا کنون سهم کشور از تولید علم دنیا ۱٫۷% (یک و هفت دهم درصد) بوده است که اگر این روند ادامه یابد شاهد سال پربارتری صرفا از نظر کمیت تولید علم هستیم که قاعدتا به معنی تبدیل علم به ثروت و قدرت نیست. اطلاعات تولید علم کشور در پایگاه اسکوپوس از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۵ در جدول زیر به صورت کامل تصویر شده است.

رئیس مرکز منطقه‌ای اطلاع رسانی علوم و فناوری گفت: در جدولی که در ادامه مشاهده می‌شود اطلاعات مرتبط با کمیت تولید علم ایران در پایگاه استنادی آی.اس.آی فراهم آورده شده است. تاریخ استخراج این اطلاعات ۳۰ اردیبهشت ماه ۱۳۹۴ است. مبتنی بر این اطلاعات، در هر یک از سال های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۴  جمهوری اسلامی ایران رتبه دوم منطقه خاورمیانه را داشته است. براساس پژوهش‌های ثبت شده در پایگاه استنادی آی.اس.آی از ابتدای سال ۲۰۱۵ تاکنون، ایران رتبه اول منطقه و رتبه ۱۷ بین المللی را در اختیار دارد.

وی در ادامه افزود: براساس اطلاعات ثبت شده علم از ابتدای سال ۲۰۱۵ تاکنون، سهم تولید علم کشور از کل علم دنیا افزایش دو دهم درصدی را نشان می دهد. این در حالی است که  براساس هر دو پایگاه استنادی اسکوپوس و آی.اس.آی سهم تولید علم کشور از کل علم دنیا از سال ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۴ از نرخ ثابتی برخوردار بوده است. این واقعیت در هر دو جدول فوق الذکر قابل رویت است.

دهقانی خاطرنشان کرد: تحریم‌های علمی از عواملی هستند که می‌توانند بر ثابت شدن سهم کشور از کل تولید علم دنیا از سال ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۴ تاثیر گذار بوده باشند. تحریم‌های علمی و عدم دسترسی پژوهشگران کشور به پایگاه‌های علمی معتبر دنیا و نیز تحریم برخی از برترین دانشگاه‌های کشور مانند دانشگاه صنعتی شریف و دانشگاه شهید بهشتی در این راستا از اهمیت برخوردارند. شرایط مالی کشور و دانشگاه‌ها در چند سال اخیر باعث شده تا فرصت‌های مطالعاتی اساتید و شرکت در کنفرانس‌های خارج از کشور محدودتر شود.

سرپرست ISC ادامه داد: اطلاعات جدول زیر از پایگاه استنادی آی.اس.آی در تاریخ ۳۰ اردیبهشت ماه ۱۳۹۴ استخراج شده است. این اطلاعات نشان می‌دهد که تعداد مدارک ثبت شده از اساتید کشور در مجلات بین‌المللی مرتبا در حال افزایش بوده است. در سال ۲۰۱۱ تعداد ۲۵ هزار و ۳۳۶ مدرک از ایران در مجلات آی.اس.آی ثبت شده بود. این رقم در سال ۲۰۱۲ به ۲۷ هزار و ۱۷۱ مدرک رسید. در سال ۲۰۱۳ تعداد مدارک ایران در این پایگاه بین المللی به ۲۸ هزار و ۱۰ مدرک و در سال ۲۰۱۴  به میزان  ۲۹ هزار و ۶۸۶ مدرک افزایش یافته که البته اطلاعات سال ۲۰۱۴ هنوز در حال افزایش است. به عبارت روشن‌تر، باوجود تحریم‌های بین المللی تعداد مدارک ثبت شده جمهوری اسلامی ایران در معتبرترین مجلات علمی بین المللی هنوز از رشد سریعی برخوردار است. نباید تحریم برخی از مهمترین ناشران بین المللی مبتنی بر رد مقالات ایرانیان در مجلاتشان را نیز نادیده انگاشت.

وی گفت: نگاهی به اطلاعات ثبت شده پایگاه استنادی آی.اس.آی که در جدول زیر نیز قابل مشاهده است نشان می‌دهد که تعداد مقالات کشور در کنفرانس‌های معتبر بین المللی در طول چند سال اخیر کاهش یافته است. از همین رو سهم تولید علم ایران از مقالات کنفرانس‌های معتبر بین‌المللی کاهش بیشتری را نشان می‌دهد. این امر به گونه‌ای است که تعداد کل مقالات ثبت شده ایران در کنفرانس‌های معتبر بین المللی از۳۹۶۱مورد در سال ۲۰۱۱ به ۱۲۸۸ مورد ( تقریبا یک سوم) در سال ۲۰۱۴ کاهش یافته است.

دهقانی بیان کرد:  افزایش و نوسان نرخ ارزهای خارجی از سال ۲۰۱۱ تاکنون(افزایش تدریجی قیمت ارز به بیش از سه برابر قیمت قبل) باعث شده است تا دانشگاه‌ها و موسسات تحقیقاتی نتوانند اعتبار لازم برای اعزام اعضای هیات علمی به کنفرانس‌های بین المللی را تامین کنند. این امر باعث شده تا تولید علم کشور در این حوزه کاهش یابد و این کاهش بر کل تولید علم کشور نیز تاثیر گذار بوده است به نحوی که از سال ۲۰۱۱ تا کنون سهم تولید علم کشور از کل تولید علم دنیا ثابت شده است.

وی در ادامه خاطرنشان کرد: هر چند کمیت تولید علم بیش از هر چیز دیگری در سال‌های گذشته در کشور مورد تاکید قرار گرفته است، اما سیاست‌های کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری مسیر مهمتری را مورد تاکید قرار داده‌اند. بر این اساس تبدیل علم به ثروت و قدرت با حفظ ارزش‌های اسلامی مهمترین هدف دانشگاه‌های کشور است. بنابراین مرجعیت علمی، دیپلماسی علمی و اثرگذاری اقتصادی در کنار کمیت تولید علم از اهمیت برخوردارند. البته نباید فراموش کرد که رشد شتابان تولید علم در برترین مجلات علمی دنیا از ظرفیت‌های علمی بی نظیر اعضای هیات علمی کشور خبر می‌دهند.

دهقانی گفت: یکی از نیازمندیهای بسیار مهم برای تحقق سیاست‌های ‌کلان علم و فناوری توجه ویژه به بودجه تحقیق و توسعه دانشگاه‌ها و موسسات تحقیقاتی کشور است. طبق هدفگذاری برنامه پنجم توسعه، تا پایان این برنامه سهم پژوهش از تولید ناخالص داخلی (GDP) باید به ۳ درصد برسد، در حالی که هم‌اکنون سهم پژوهش از تولید ناخالص داخلی کمتر از نیم درصد است.

سرپرست ISC در پایان گفت: سهم بودجه تحقیق و توسعه چین از تولید ناخالص داخلی ۱٫۹۸% (یک ممیز نود و هشت صدم درصد) است.  همچنین کشورهای ژاپن، کره جنوبی، هنگ کنگ، سنگاپور، مالزی، تایوان و ترکیه نیز از رشد بودجه‌ای تحقیق و توسعه خود سود می‌برند به نحوی که کره جنوبی%۴٫۳۶ (چهار ممیز سی و شش صدم درصد) از تولید ناخالص داخلی ، ژاپن با %۳٫۳۵ (سه ممیز سی و پنج صدم درصد) و تایوان با ۳٫۰۶%(سه ممیز شش صدم درصد) و مالزی %۱٫۰۹(یک ممیز نه صدم درصد)  و ترکیه ۰٫۸۶%(هشتاد و شش صدم درصد) از تولید ناخالص داخلی است.

انتهای پیام/