به گزارش “دانشجوآزاد” در هفته های اخیر افزایش قیمت دلار دولت و مردم ایران را نگران ثبات اقتصادی کرده است کنترل قیمت دلار به دلیل اثرات مستقیم و غیرمستقیمی که بر اقتصاد و معیشت مردم دارد بسیار اهمیت دارد و باید در اختیار حاکمیت باشد بانک مرکزی به عنوان ابزار حاکمیت باید حد و مرز افزایش یا کاهش قیمت دلار و در واقع ارزش پول ملی را تعیین کنند در این بین دو عامل اصلی برای کنترل قیمت دلار توسط بانک مرکزی وجود دارد: یکی عرضه کافی ارز به بازار و دیگری ایجاد مکانیزمی برای کاهش تقاضای دلار توسط مصرف کنندگان ارز، که عامل دوم مهم تر از اولی است.

بانک مرکزی ایران برای کنترل قیمت دلار عمدتا از روش اول استفاده کرده و با تزریق ارز به بازار از افزایش قیمت ارز جلوگیری می کند، بحران ارزی سال ۹۱ و افزایش ناگهانی قیمت دلار به دلیل تحریم‌های بانکی و به تبع آن کاهش ارزش ارز به بازار رخ داد.

این بحران ارزی به خوبی نشان داد که کنترل قیمت ارز به وسیله عرضه دلار به تنهایی کافی نبوده و دولت برای کنترل باید از اهرم دوم یعنی کاهش تقاضای مصرف کنندگان نیز استفاده کند برای اینکه فعالان اقتصادی تقاضای کمتری برای دریافت دلار داشته باشند باید نیازهای آنها به شکل دیگری رفع گردد.

بانک مرکزی باید با روش‌های غیر دلاری نیاز فعالان اقتصادی به ارز را تامین کند یکی از روش های اصلی تامین دلاری نیازهای ارزی، پیمان‌های پولی دوجانبه است پیمان پولی دوجانبه توافقی بین دو کشور است که به واسطه آن کشورها به جای استفاده از ارزهای جهان روای دلار و یورو از ارزهای ملی خودشان استفاده می کنند این روش بین هر دو کشوری که با هم مبادلات اقتصادی دارند (به شکل متوازن و نامتوازن) قابلیت اجرا دارد.

با وجود پیمان پولی دوجانبه بانک های مرکزی دو کشور طرف توافقنامه میزان مشخصی از پول ملی خود را در اختیار کشور دیگر قرار می‌دهند بدین ترتیب در مبادلات به جای استفاده از دلار از پول ملی کشور استفاده می‌شود و بنابراین کاهش تقاضای دلار باعث کاهش قیمت آن شده و پول ملی تقویت می‌گردد پیمان پولی دوجانبه علاوه بر تقویت پول ملی و ثبات بخشیدن به بازار ارز می تواند اثر قابل توجهی بر تحریم‌های پولی و بانکی نیز داشته باشد مهمترین و اثرگذارترین بخش از تحریم‌های آمریکا و اروپا علیه ایران تحریم‌های پولی و بانکی است.

تحریم بانکی در واقع به معنای محرومیت استفاده ایران از نظامات پولی و بانکی دلاری و یورویی است این تحریم‌ها با وجود اجرای برجام همچنان به قوت خود باقی است ایران با تنظیم روابط بانکی دوجانبه با چند کشوری که مبادلات اصلی خود را با آنها انجام می دهد می تواند از دستگاه پولی و مالی بی‌نیاز شده و در حوزه بانکی مقاوم شود.

پیمان پولی دوجانبه روشی که در چند سال اخیر به شدت در دنیا رواج پیدا کرده و کشورهای زیادی به حذف ارزهای واسط دلار و یورو از مبادلات خود روی آورده اند اتفاقات ارزی جهان سرعت بیشتری به خود گرفته و هر هفته اخباری از انعقاد پیمان پولی دوجانبه یا تمدید پیمانها در رسانه‌ها منتشر می‌گردد در هفته های گذشته ژاپن با سنگاپور و همچنین روسیه با مجارستان پیمان پولی دوجانبه بستند همچنین ژاپن چین و کره جنوبی در حال پیگیری پیمان پولی سه جانبه هستند مبادلات تجاری چین و ترکیه با ارزهای ملی آغاز شد.

اتفاق مهم دیگری که در هفته های گذشته رخ داد مربوط به پیشنهاد ترکیه برای انعقاد پیمان پولی دوجانبه با ایران بود رجب طیب اردوغان رئیس جمهور این کشور برای سومین بار اعلام کرد که ترکیه آماده است مبادلات اقتصادی با ایران را بر مبنای پول های ملی انجام دهد پیش از این پوتین نیز در تهران به ایران پیشنهاد پیمان پولی دوجانبه داده بود طرح این پیشنهاد از سوی عالی‌ترین مقام کشورهای روسیه و ترکیه نشان دهنده ی اهمیت پیمان پولی دوجانبه برای این کشورها است البته بانک مرکزی اعلام کرده است که با ترکیه روسیه و عراق پیمان پولی دوجانبه امضا کرده است اما بررسی مواضع داخلی و خارجی نشان می‌دهد که این پیمان ها صرفاً بر روی کاغذ باقی مانده و عملیاتی نشده است.

تلاطم ارز در هفته های اخیر و پیشنهاد رئیس‌جمهور ترکیه برای اجرای پیمانه پولی دوجانبه با ایران فرصت مناسبی است تا بانک مرکزی به جای اجرای سیاست‌های صندوق بین المللی پول و تعامل بی‌ثمر با گروه ویژه اقدام مالی به مقاوم سازی حوزه پولی و بانکی ازتکانه های بین المللی پرداخته و تمرکز اصلی خود را بر پیمان پولی دوجانبه قرار دهد.