به گزارش “دانشجوآزاد” به نقل از «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ در سالی که گذشت مسئله رشد علمی در کشور با فراز و فرود زیادی همراه بود، به طوری که این مسئله همواره یکی از کلیدی ترین مطالبات و هشدارهای رهبر انقلاب در دیدارهایشان با مسئولین بود. همین مسئله بهانه ی خوبی شد به سراغ یکی از اساتید ممتاز دانشگاه علم و صنعت برویم، وی که دارای سوابق مدیریتی و درخشان در فضای علمی کشور است، از پیشرفت های علمی کشور پس از انقلاب ۵۷ می گوید؛ مالف بیش از ۱۸ کتاب در حوزه مخابرات، الکترونیک و فناوری اطلاعات در این گفت و گو از فضای قبل از انقلاب و عدم تولید حتی سیم خاردار پرده برداری می کند و در ادامه از روندی که منجرب به پرتاب ماهواره و رشد چشمگیر علمی کشور شد سخن می گوید.

گفتگوی تفصیلی «خبرنامه دانشجویان ایران» را با محمد سلیمانی را در ادامه می خوانید:

* در ابتدای انقلاب هم مشکلات بسیاری داشتیم که حتی سیم خاردار و مواد اولیه را نمی توانستیم وارد کنیم *

•    گفتگو را اینگونه آغاز کنیم. با توجه به اینکه تخصص شما بیشتر در مباحث راداری و ماهواره است و از دوران جنگ تاکنون در این زمینه تحقیقات بسیاری انجام داده اید، شمایی کلی از جایگاه فعلی ایران در مخابرات و رادار و صنایع مرتبط با آن بیان کنید.
•    دوم اینکه از شما در گذشته شنید شد، که گفته بودید علی رغم آنکه بحث موشکی توسط مقام معظم رهبری از خطوط قرمز ما ذکر شده و هرگونه مذاکره ای در باب آن ممنوع است، اما محدودیت هایی در این زمینه در برجام ایجاد شده است. لطف بفرمائید توضیحی ارائه دهید.
پیشرفت علمی پس از انقلاب در کشور آغاز شد. در ابتدای انقلاب هم مشکلات بسیاری داشتیم که حتی سیم خاردار و مواد اولیه را نمی توانستیم وارد کنیم. قبل از انقلاب نیز در زمینه های پژوهشی علمی کسی حق ورود نداشت. پس از انقلاب که فضا بازتر شد ولی در ابتدای جنگ در دانشگاه های ما درس رادار به آن صورت داده نمی شد. اما امروزه در این زمینه دانشگاه های ما به جایی رسیده اند که در اکثرشان در مقاطع تحصلات تکمیلی بالاترین سطح مباحث راداری تدریس می شود. امروز پیشرفته ترین رادارها را در بردهای بلند، متوسط و کوتاه و چه در تنوع کاربرد راداری چون ساحلی، هوائی، زمین به زمین، درون کشور می سازیم. و در صورتی که پروژه ای تعریف گردد و منابع مالی اش تامین گردد، در زمان معقولی به آن دست خواهیم یافت.

در زمینه ماهواره ما هیچ اطلاعاتی از فضا و علم آن نداشتیم. در دورانی جنگ نیز به علت درگیری ها نتوانستیم ورود کنیم. اما از سال ۷۶ تیم های تحقیقاتی ورود کردند و دانش فنی را به دست آورده و اولین ماهواره مشترک را در سال ۸۵ با نام سینا پرتاب کردیم. و در سال ۸۷ اولین ماهواره بومی خود را پرتاب کردیم.

* در زمانی حدود ۱۰ ساله به تکنولوژی طراحی، ساخت و پرتاب ماهواره دست یافتیم *

در زمانی حدود ۱۰ ساله به تکنولوژی طراحی، ساخت و پرتاب ماهواره دست یافتیم. در حالی که این پروسه در دیگر کشورهای جهان در ۳۰ یا ۴۰سال اتفاق می افتد. این نشان دهنده ی اینست که اگر بستر فراهم شود می توانیم در زمانی کوتاه به جایگاه خوبی دست یابیم. در دیگر زمینه ها چون هسته ای و نانو این مطلب اثبات شده است.

* ما ۲۰۰ تا ۳۰۰ سال از غافله ی علم دنیا عقب هستیم *

رشد علمی ما از سال ۸۳ یا ۸۴ اوج میگیرد و در سالهای ۹۱ یا ۹۲ به ۱۵ امین کشور جهان در زمینه ی علمی تبدیل می شویم. این شیب تند رشد در دنیا اول است. ما ۲۰۰ تا ۳۰۰ سال از غافله ی علم دنیا عقب هستیم و باید با کار جهادی جبرانش کنیم. اکنون در مرحله ای هستیم که علم تبدیل به فرآوری می شود و باید این فراوری به محصول تجاری و کاربردی برای استفاده ی مردم شود.

•    به فرموده ی رهبرانقلاب و اعتراف وزیر علوم، شتاب رشد علمی ما از سال ۹۲ به بعد کاهش پیدا کرده است، به نظر شما دلیل اصلی این کاهش شتاب رشد علمی چیست؟
ملتی که که علم رو هدف قرار بدهد پیشرفت می کند زیرا با قدرت علم است که می توانیم استقلال داشته باشیم. اگر متن برجام را مرور کنید مشاهده می کنید که یکی از اصلی ترین اهداف آن، این است که رشد علمی ما را متوقف کند. در برجام پیوستی وجود دارد که ۸۳ صفحه دارد و شامل لیستی است که ایران برای تهیه آن تجهیزات، باید مجوز بگیرد و بعد وارد کشور کند. اگر آن لیست را به هر متخصصی نشان دهید اذعان می کند که این لیست برای متوقف کردن رشد علمی ایران است. ما بحث هایی را با وزارت علوم درمیان گذاشتیم و در آن وزارتخانه،  کمیته ای تشکیل شد که قرار است در زمان اجرای برجام موانع رشد علمی را بردارند و برای آن برنامه ریزی کنند و البته این کار سختی است.

** یکی از اصلی ترین اهداف برجام، توقف رشد علمی است *

مساله دیگر مساله نفوذ است که مقام معظم رهبری آن را مطرح کردند. نفوذ لایه های مختلفی دارد. یکی از بحث های نفوذ این است که دانشگاه های ما را  مانند قبل انقلاب، درگیر مسائل بی اهمیت و بی خاصیت کنند.  متاسفانه برخی از مسئولان ما هم عامدانه یا غیر عامدانه در حال اجرای برنامه دشمن هستند.

یکی از این برنامه ها مساله نشاط در دانشگاه ها است. جوانان ما را به جای اینکه به دنبال تکنولوژی و علم باشند، به اردوها و سایر سرگرمی ها متوجه می کنند. البته اردو و تفریح هم باید باشد اما نباید محور قرار گیرد.

* دولت دانشجویان را درگیر مسائل سطحی کرده است *

الان در ۲ سالی که دولت بر سر کار آمده است متاسفانه برخی با کمک مدیران دانشگاهی در این مسیر حرکت می کنند و جوانان را سرگرم مسائل سطحی کرده اند. محور کار باید علم و پژوهش باشد تا کشور پیشرفت کند و مشکلات حل شود و دانشگاه ها باید به این مساله اهتمام داشته باشند.

* برخی از روسای دانشگاهی ما به دنبال پاسپورت آمریکایی هستند *

مساله دیگر وجود مدیرانی است که این ها دلباخته غرب هستند. می روند یک نمایشگاه را در خارج از کشور می بینند، خود را می بازند و فکر می کنند جوانان ما توانایی رسیدن به آن تکنولوژی ها را ندارد و یک فضای ناامیدانه را در کشور ایجاد می کنند و تلقی آنها این است که اگر برویم زیر سایه آمریکا موفق خواهیم شد.

مثلا در دوران اصلاحات می گفتند افغانستان با ورود آمریکا به کشورش پیشرفت خواهد کرد اما امروز می بینیم که اوضاع متفاوت است. این موضوع هم سابقه تاریخی دارد و هم اینکه عقلا نمی توان در آن مسیر حرکت کرد. برخی از روسای دانشگاهی ما به دنبال پاسپورت آمریکایی هستند و این نشان می دهد که حرکت های مرموزانه ای در حال انجام است. دولت واقعا باید به خودش بیاید و تغییر نگرش دهد و برگردد به آن مطالبه اصلی مردم؛

•    به صورت خاص در مباحث سازمان هوافضا و اینکه علت انحلال آن به چه علت بود و مباحثی که خودتان اشاره کردید مثلا ضمیمه ۸۰ صفحه ای و …؛ چه اتفاقی در زمینه بحث‌های ماهواره و دانشگاهی و علمی کشور ما خواهد افتاد؟
این نکته بسیار ظریفی است که اگر در کشورهای بزرگ و صنعتی بررسی کنید، می‌بینید که این کشورها در دو حوزه تصمیم گرفتند جلو بروند؛ یکی فضایی و دیگر هسته‌ای و هر کشور پیشرفته‌ای این دو حوزه را جزو راهبرد اصلی و ملی خود قرار داده است.

کشور ما نیز الحمدلله این راهبرد را انتخاب کرده است؛ به هر حال برجام آن ضربه را به بحث هسته‌ای ما زده است و امیدواریم که به هرحال بتوانیم آن را اصلاح کنیم.

در حوزه فضایی متاسفانه خودمان کم کاری کردیم و واقعا خودم هم نمی‌دانم و دلیلی هم ندارد که این اتفاق بیفتد. اما این دو حوزه جنبه پیشران برای علم و فناوری و صنعت دارند.

اینها پروژه‌هایی فراتر از های‌تکنولوژی است و به نوعی حوزه‌های فراگیری است؛ به عنوان مثال وقتی توانستیم ماهواره بسازیم، قطعا صنایع دیگر در ید و چنگ ما است. وقتی که ما در خلاء توانستیم کار کنیم، روز زمین کار خیلی آسانتر است.

حالا اتفاقی که افتاده است، چند پارگی‌ای است که در حوزه فضا وجود دارد؛ قبلا یک تقسیم کاری شده بود که در حوزه غیرنظامی، طراحی، تولید و ساخت ماهواره پیگیری شود و ارتباطات بین المللی و بحث و پرتاب و … به عهده وزارت دفاع باشد.

در سراسر دنیا نیز تقریبا همین‌گونه است، ولی الان با اتفاقی که افتاد در کشورما و اینکه بخشی به معاونت علمی ریاست جمهوری منتقل شده است و بخش دیگری به وزارت ارتباطات و سازمان فضایی آمده است، بخش دیگری به وزارت دفاع رفته است؛ این چندگانگی با توجه به اینکه در کشور ما هماهنگی کار سختی است، اشتباه بزرگی است؛ بر این اساس، هماهنگی تمام اینها به عهده شورای عالی فضایی است.

این شورا مصوبه مجلس است و بر اساس آن، رئیس جمهور، رئیس آن است و دلیلش نیز به خاطر سیاست گذاری و هماهنگی و خط مشی و نقشه راه تعیین کردن است.

شما الان در این دو سال و نیم اگر نگاه بکنید، می‌بینید که این شورا اصلا تشکیل نمی‌شود و این یک حالت ادامه‌دار پیدا کرده است که خبری از این شورا نیست که بخواهد جلسه‌ای تشکیل شود و …
وقتی از بالا نتواند تصمیم گرفته شود، این به پایین سرایت می‌کند؛ وقتی بالایی‌ها ندوند، پایین هم کسی نمی‌دود.

موضوع دیگر نیز منابع مالی است؛ این هم یکی از معضلات کشور ماست. ما آن زمانی که فکر می کردیم حوزه فضایی حضورش در حوزه ارتباطات بیشتر به این دلیل بود که بتواند به ناف درآمدهای مخابراتی وصل شود و از نطر منابع مالی مشکلی نداشته باشد؛ این را مجلس قانون کرد، لذا از لحاظ منابع مالی، حوزه فضایی واقعا مشکلی ندارد. مثلا درآمدهای حوزه ارتباطات در سال آینده(۹۵)، حدود ۶ هزار میلیارد تومان است.

خب از این ۶ هزار میلیارد تومان، ۱۰۰۰ میلیارد تومانش را به راحتی می‌شود در حوزه فضا هزینه کرد و بخش ارتباطات فضایی و مسائل فضایی را می‌شود با آن تحقق داد و می‌شود کارهای برجسته‌ای در این حوزه‌ها انجام داد.

ولی الان در این دولت علی رغم وجود قانون و بودجه، آن چیزی که تحقق پیدا می‌کند، در کمتر از ۱۰ درصد است؛ وقتی شما پول و منابع مالی نداشته باشید، طبیعتا کارها راکد می‌شود. این موضوعی است که باید توجه شود و خداکند که اینها عامدانه نباشد!

* در دو سال و نیم گذشته از  نظر فضایی و فعالیت‌های فضایی عقب رفتیم *

به هر حال در دو سال و نیم گذشته از  نظر فضایی و فعالیت‌های فضایی بالاخره مقداری عقب رفتیم و آنطور که باید و شاید، شاهد پرتاب ماهواره نیستیم؛ گرچه ماهواره‌هایی هست که ساخته شده و وجود دارد ولی این جریان حرکت ندارد و حالت راکد پیدا کرده است.

در هر حوزه علمی  هم وقتی رکود ایجاد شد، دانشمندان از آن حوزه خارج می شوند و به عبارت دیگر، تغییر کاربری می‌دهند و می‌آیند و روی موضوعات دیگر کار می‌کنند. نکته مهم اینجاست که دوباره برگرداندن اینها یک انرژی و هزینه بسیار بسیار زیادی را می طلبد؛ لذا تا دیر نشده است باید فکری در این باره کرد.

•    با توجه به اینکه رهبر معظم انقلاب بیشترین تاکید را روی بحث های شورای عالی فضای مجازی داشته‌اند، اما متاسفانه چیزی که در سالهای اخیر شاهد آن بودیم، چه در اواخر دولت قبلی و چه در سالهایی که از دولت فعلی گذشته است، به این مسئله اهمیتی داده نشده است. این امر از کجا نشات می‌گیرد؟ و سوال دیگر اینکه آینده فضای مجازی ایران به کجا خواهد رسید؟
•    شبکه ملی اطلاعات و برنامه های شبکه های اجتماعی بومی قرار بود تولید شود و رهبر انقلاب هم در سیاست های کلی برنامه ششم توسعه بر این مهم تاکید داشتند چشم اندازه شما برای چند سال آینده چه طور خواهد بود اگر این ها  درست انجام شود؟
کلا ارتباطات و فضای مجازی عجیب و پدیده هستند و قابل به جداسازی نیستند و و اهمیت فراوانی دارد که به نحوه ی که هر انسانی به  این شبکه ها وابسته است و هنوز سیستم ها روز به روز وابستگی بیشتری ایجاد می کنند و تاثیر گذاری بسیار قوی و موثری دارد به طوری که کاری که سی سال پیش نمی شد انجام داد الان به راحتی قابل انجام و درست شدن است.

وقتی شما بخش فناوری و اطلاعات را در یک بخش توسعه بدهید به همان میزان می توانید اقتصاد را هم گسترش و زیاد کنید و با این گسترش فرهنگ و جامعه هم تغییر پیدا می کند و واقعا اثرات مستقیمی دارد.

فضای مجازی را نه می توان بدون توجه بود بهش و نه می توان آن را قطع کرد و چون در این فضاها مرزها وجود ندارد و حصار ها شکسته شدند و اکثر کشور ها و دولت ها با این مشکل و معظل روبرو هستند اما کشور های هم هستند که شنود کردند و شبکه ورودی اطلاعات را برقرا کردند که اسم ها مختلفی برای این کار گذاشتند و گاهی چندین اسم قرار دادند و چندتا اصل رو رعایت باید کرد.
وقتی شما اطلاعات در درون کشور خودت گردش پیدا کنه و بچرخده و بیرون نرود و امنیت برقرار می شود و امنیت بسیار مهم است. مثلا وقتی منو شما در حال صحبت کردن با همدیگر هستیم اگر نفر سومی وجود داشته باشد بعضی مطالب و حرف ها را نمی گوئیم و اگر خود او بشنود ما موضع می گیریم و ناراحت می شویم ولی در شبکه های اجتماعی این فضا نیست و اطلاعات امنیتی ندارد و چون این اطلاعات دیجیتال هستند ذخیره می شوند و بعدا به کار گرفته می شوند.

در بحث اقتصادی هم اگر این اطلاعات در کشور خودت گردش پیدا کند اولا پولی که پرداخت شود در همان کشور است و اگر شغلی ایجاد شود برای مردم همان کشور است و ارزان تر است و سرعت هم بالا تر می رود و شما اگر بخواید بروید به خارج و بر گردید از یک دروازه رد می شوید و باید هزینه پرداخت کنید برای تبادل اطلاعات هم همین جور است.

از نظر تکنولوژی هم باید به این مسئله توجه کرد که تکونولوژی به سمت بی سیم شدن در حال رفتن است و علت گسترش موبایل در زمان وزارت بنده همین موضوع بود و کابل و غیره دیگر نیازی به گسترش زیاد ندارد.

الحمدالله شورای فضای مجازی که رهبر انقلاب آن را تشکیل داد بسیار جایگاه رفیع و مهمی دارد و برای آن سیاسیت گذاری کرد و باید به عنوان یک  نقطه کانونی متمرکز عمل کند.

* شورای عالی فضای مجازی خروجی ندارد *

اما متاسفانه شما در این دو سال و نیم می بینید که اصلاً شورای عالی فضای مجازی تشکیل نمی شود و یا اگر تشکیل می شود و مسائل چندان مهمی بررسی نمی شود و یا اصلاً خروجی ندارد.

به هر حال این شبکه ها بوده است و متحول می شود؛ حالا این تحول به سمت ارتقاء بوده باشد خوب است ولی اگر به سمت ازمحلال فرهنگ باشد، نابود می شود. لذا اهمیت این خیلی مهمه، که فرهنگ را نابود می کند که این خواسته دشمنان است.

ما می خواهیم فرهنگمان به جای دیگر صادر شود و هویت خودمان را نشان دهیم، و این مسئله باید یک جایی تصمیم گیری شود که شورای عالی فضای مجازی که مورد تایید رهبر انقلاب است، آنجا تصمیم گیری شود. و سیاست گذاری شود، ولی وقتی تعطیل هست فایده ندارد. توسعه سخت افزاری مهم نیست، باید به سمت توسعه مدیریت و نرم افزاری و اشراف بر امور بریم. ولی در عمل در طول این دو سال و نیم این اتفاق نیافتاده است.

* دولت فکر می کند در فضای مجازی، بهره بیشتری می برد، اما در نهایت ضربه سنگینی متحمل خواهد شد *

به هر حال دولت فکر می کند در این شلوغی که در فضای مجازی است، بهره بیشتری می برد. چون در بعضی از نقاط این شبکه ها بحث دولت است لذا، وقتی بحث دولت است، می تواند از آن بهره برداری کند. البته این مسائل منابع مقطعی و لحظه ای است و منافعی ملی نیست، در این در حالی است که هر دولتی که سرکار می آید باید منافع ملی را در نظر بگیرد.

این شبکه های اجتماعی باید تابع یک نظمی باشد، که در راستای منافع ملی حرکت کند، این در حالی است که درست است که در بعضی مواقع دولت منافع لحظه ای میبرد اما در نهایت ضربه سنگینی متحمل خواهد شد. به نظرم تفکر دولت یازدهم این نیست که این شورا بیاید و یک مدیریت یکپارچه بر روی شبکه های اجتماعی داشته باشد.

•    اگر نکته ای وجود دارد، بفرمائید.
سلیمانی: اینکه در آینده چه اتفاقی باید بیافتد، به نظرم همه باید حساس شوند، فناوری اطلاعات و ارتباطات چیزی است که همه باید حساس شوند، مجلس، قوه قضاییه، دانشگاه ها و همه نیروها باید دست بر دست هم دهند تا اتفاقی بزرگی در این راه صورت بگیرد. و این مسئله را ما نشان داده ایم که، که مثلا در قضیه ساخت ماهواره در دانشگاه ها، یک زمانی حتی دانشجویان ماهواره ندیده بودند، ولی دیدیم که الان با چه ضرافتی در حال ساخت ماهواره هستند. اینا همه مشروط بر این است که مسئولین ما به این توانمندی اعتماد کنند. و آن فرمایش امام(ره) که “ما می توانیم” را محور کارهایشان قرار دهند.