این قضاوت بیشتر به کُنه وجودی افراد و اساتیدِ روحانی مربوط نمی شود؛ سر منشاء اسلامی شدن دانشگاه را باید در اراده ای کلان جستجو کرد. آری! اصولا نزاعی بین حوزه و دانشگاه وجود ندارد که خواست وحدت تحقق یابد.

وحدت را باید در مرام ارادی و رفتاری دو نهاد علمی نگریست. اگر نکوهشی برای لزوم انقلابی ماندن حوزه سر داده می شود، بدین معناست که اگر حوزه ای در مسلک و منشور انقلابی بودن سستی ورزید، وحدت با دانشگاه دشوار خواهد بود.

اگر اراده ای در ورود به حوزه های قابل اتساع علم به ویژه علوم انسان ساز دیده نشود، اصولا وحدت مفهومی ندارد؛ حال آنکه دانشگاه، تشنه ی خط شکنی و بسترسازی از سوی حوزه است.

مقام ثبوت و اثبات علم

حوزه و دانشگاه دو بال قول و فعل خداوند

میکائیل جمالپور عضو هیئت علمی دانشگاه و مدرس حوزه در اینباره به خبرنگار زیتون می گوید: نظام آموزشی درکشور ما متأثر از دو ساختار است، یکی حوزه‌های علمیه است و دیگری دانشگاه‌ها. حوزه‌های علمیه در جامعه ما سابقه‌ای متجاوز از هزار سال دارند و دانشگاه‌ها نیز قدمتی حدود صد ساله دارند که در کشور ما اولین دانشگاه به سبک امروزی، دانشگاه تهران بوده و بعد از آن هم دانشگاه تبریز تاسیس یافته است.

وی می افزاید: به مقوله‌ی وحدت حوزه و دانشگاه می توان دو نوع نگاه داشت، یکی مقام ثبوت و دیگری مقام اثبات. اگر با عینک ثبوت بنگریم، مأموریت دانشگاه توسعه علم، تربیت انسان های عالم و متخصص است و همچنین تکلیف حوزه های علمیه نیز تبلیغ دین به وسیله علم شناخته می شود؛ لذا هر دو نهاد علمی دغدغه مشترک آموزش، تعلیم و تربیت را دارا هستند. واقعیت امر این است که حوزه و دانشگاه هردو بدنبال صحبت کردن از امری واحد هستند. عمدتا در حوزه های علمیه مبنا عبارت است از قول و کلام خداوند که قرآن مجید بوده و در دانشگاه نیز بیشتر صحبت در زمینه فعل خداوند است.

حوزه و دانشگاه در مقام ثبوت، دو نهاد جدا از هم نیستند

جمالپور اظهار داشت: لذا اگر حوزه ها از گفت خداوند بحث می‌کنند، دانشگاه از کرد خدا صحبت می‌کند. در حقیقت حوزه و دانشگاه در مقام ثبوت، دو نهاد جدا از هم نیستند چرا که هر دو از یک مهم صحبت می کنند. اما خواه ناخواه وقتی که وارد جامعه می شویم و این بحث را ریشه یابی می کنیم، این امر واحد بعد از رنسانس (قرن هفدهم میلادی) با اندیشه سکولاریزم به دو قسمت حوزه و دانشگاه تقسیم شد.

اگر علمی، دینی نباشد، علم نیست و اگر دینی، علمی نباشد، دین نیست

یکی شد دین و آن یکی علم. یکی شد آسمان یکی شد زمین؛ یکی شد دنیا، یکی شد آخرت. این دوگانه‌ها، دوگانه‌های ساختگی و جعلی بوده و حاصل سطح پایین نگرش انسان‌هاست، توطئه ی طراحی شده این دو نهاد را که در نفس الامر یکی هستند، تجزیه و به دو قسمت تقسیم کردند. لذا وقتی این دو نهاد حاصل می‌آیند، بحث وحدت حوزه و دانشگاه پدید می‌آید در حالی که این‌ دو در اصل واحد هستند چرا که اگر علمی، دینی نباشد، علم نیست و اگر دینی، علمی نباشد، دین نیست.

دوگانگی های ساختگی

عضو هیئت علمی دانشگاه گفت: این دوگانگی ها قدمتی چهارصد ساله دارد. در این چهارصد سال در داخل و خارج از کشور که معمولا مبدا این جدایی ها خارج از کشور است، این تفکیک را مطرح کردند و آنقدر تبلیغ کردند که امروزه به یک مطلب جا افتاده تبدیل شده است و در نظر آن‌ها حوزه و دانشگاه دو خط موازی است که هر کدام راه خود را می‌رود و ربطی به هم ندارند و نقطه تلاقی هم ندارند!

اراده‌ای عالمانه و متدینانه از سوی حضرت امام(ره)

عضو ستاد وحدت حوزه و دانشگاه خاطرنشان کرد: لذا حضرت امام خمینی(ره) همزمان با انقلاب اسلامی درصدد حل و فصل این موضوع بودند ؛ این اراده، اراده‌ای عالمانه و متدینانه  است.  زیرا که چنین مفهومی به مدت چهار قرن در تار و پود همه بشر و دانشگاه‌ها ایجاد شده بود. ایشان با نگاه دقیق و عمیق خود این وحدت را مطرح نمودند و برای همه دانشگاه ها  و حوزه‌های علمیه جهان حتی مسیحی ثابت کردند که اگر علم، علم باشد، از دین جدا نیست و اگر دین هم می خواهد دین باشد، از علم جدا نیست. چرا که صدها آیه در خصوص مسایل علمی مطرح شده و آن‌هایی که معتقدند دو خط حوزه و دانشگاه نقطه تلاقی ندارد، نمی‌توانند در خصوص این آیات اغماض کنند.

تفکیک حوزه و دانشگاه یک تحمیل بود

مسئول بسیج اساتید دانشگاه پیام نور استان مطرح کرد: ۲۷ آذرماه، روز وحدت حوزه و دانشگاه یک فرصت طلایی برای حوزه های علمیه، اساتید و طلاب، دانشگاه‌ها، اساتید و دانشجویان است که نسبت به این مفهوم غلط بازنگری کنیم. اگر نگاه‌مان دقیق و کامل باشد، به راحتی درمی‌یابیم که این جدایی و تفکیک یک تحمیل است، هم به دانشگاه و علم، هم به حوزه و دین. روز وحدت حوزه و دانشگاه یعنی بتوانیم این تحمیل را برداریم.

نقش حوزه و دانشگاه در تمدن نوین اسلامی

جمال پور بیان کرد: امروز جمهوری اسلامی به جهت هدایت‌های حضرت امام خمینی و مقام معظم رهبری، به دنبال ایجاد تمدن اسلامی است، یعنی اگر ایران قبل از اسلام دارای تمدن بود و اگر بعد از اسلام در قرن های ۲ تا پنج هم دارای تمدن بود، بعد از پیروزی انقلاب اسلامی نیز همت کرده است برای بار سوم تمدن نوین خود را احیا و بازنمایی و تأسیس کند. این موضوع در کل تاریخ بشری بی سابقه است چرا که هر تمدنی در طول تاریخ یک بار اتفاق افتاده است ولی نظام جمهوری اسلامی می کوشد برای سومین بار تمدن خود را بازیابی و احیا کند.

علم لازمه ی ایجاد تمدن

وی افزود: لازمه‌ی ایجاد  تمدن یکسری عوامل مختلف هستند؛ یعنی تمدن با صرفِ اراده و علاقه ایجاد نمی‌شود بلکه وابسته به عوامل و مسایل مختلف است که یکی از آن‌ها عبارت است از علم، هر جایی که در آنجا تمدن است، در آنجا رشد علم هم هست. منظور از علم هم به معنای اعم کلمه است نه به معنای علوم تجربی و Science.

علوم انسانی اصول همه ی علوم

نائب رئیس مجمع عالی بسیج استان گفت: اگر ما می خواهیم تمدن نوین اسلامی ایجاد کنیم، لازمه‌اش ایجاد تمدنی با رنگ و بو و سبقه‌ی دینی و قرآنی است. این مهم بیشتر از این که در علوم دیگر نمود داشته باشد، در علوم انسانی نمود دارد. با وجود اینکه علوم دیگر ما نیز با یکدیگر بده و بستان دارند ولیکن در علوم انسانی تبلور قرآن بیشتر است و علوم انسانی به عنوان مبنا شناخته شده و اصول همه ی علوم محسوب می‌شود.

کم کاری در گفتمان سازی علوم انسانیِ اسلامی

وی تاکید کرد: در طول سده های گذشته عالمان مسلمان علی رغم اینکه ایده پردازی کرده اند اما در حوزه‌های مختلف از جمله فسلفه‌ی تاریخ، جامعه‌شناسی، روانشناسی ،حقوق، اخلاق و سایر حوزه‌های علوم انسانی،توان گفتمان سازی مشاهده نمی شود. در کتاب های اصلی و درجه یک علوم انسانی نتوانستیم نظریات دانشمندان خود را گنجانده و به عنوان نظریه و ایده جدید آن‌ها را مطرح کنیم. لذا متون علوم انسانی مملو از آراء و نظریات دانشمندان غربی است که عمدتا هم سکولار هستند و عاری از نظریات دانشمندان مسلمان. در برخی زمینه‌ها دچار کم کاری مفرط شده ایم.

پدرخوانده های تراشیده شده در علوم انسانی چقدر مقرون به صحت هستند؟

جمال پور اظهار داشت: سومین مشکلی که در زمینه علوم انسانی داریم عبارت است از مرعوبیت بخشی از محققان و پژوهشگران داخلی نسبت به غرب؛ آنها احساس می‌کنند که ما چیزی نداریم و پدرخوانده‌هایی برای رشته‌های مختلف علوم انسانی تراشیده‌اند و آن‌ها را به خورد جوانان می‌دهند. مثلا می‌گوییم پدر اقتصاد آقای آدام اسمیت و پدر جامعه‌شناسی آقای آگوست کنت است. این پدرانی که برای علم درست کرده‌ایم و امروزه رایج شده‌اند و گویی به یک استاندارد مبدل شده‌اند، در علوم انسانی چقدر مقرون به صحت هستند و آیا به لحاظ تاریخی واقعیت دارند؟

پدر علم اقتصاد آدام اسمیت است یا ابن خلدون؟!

مسئول سابق بسیج اساتید استان عنوان کرد: وقتی که ما آدام اسمیت را با ابن خلدون مقایسه می‌کنیم، انصافا متوجه می‌شویم که اگر ما قرار است پدری برای علم اقتصاد بیابیم، آن ابن خلدون است نه آدام اسمیت. هم فضل تقدم دارد(چند قرن قبل تر است) و همچنین از جهت روش طرح مسائل آقای ابن خلدون، علمی تر و عالمانه تر و دقیق تر است. لذا اگر قرار است با روش تحقیق پدری برای علم اقتصاد بیابیم، ابن خلدون مقدم تر است ولی چطور شده که آدام اسمیت مطرح است؟ چون ما نظریات ابن خلدون را به گفتمان تبدیل نکرده‌ایم و در واقع اسیر کتابها، نوشتجات و گفته‌های کسانی شده‌ایم که مرعوب فرهنگ غرب شده‌اند و پیرو آن احساس می‌کنیم که دست ما خالی است.

اگر پیامبر گرامی اسلام(ص) ظهور نمی کرد، غربی ها سرِ فلسفه را ذبح می کردند

وی افزود: یا مثلا در مورد تاریخ یا جامعه‌شناسی و حتی فلسفه، در همه آن‌ها می‌توان این گله‌ها را کرد. فلسفه در یونان به وجود آمده است اما در رم که اروپا محسوب می شود، تمامی مدارس فلسفه را تخته کردند و اگر پیامبر گرامی اسلام (ص) ظهور نمی‌کردند و آیه‌های قرآن کریم وجود نداشت، خود غربی‌ها سر فلسفه را ذبح کرده بودند. پیامبر اسلام، قرآن و سنت و سیره ائمه و علمای اسلام، فلسفه، تفکر و اندیشه را نجات دادند. اگر سقراط و ارسطو فلسفه را ایجاد کردند، ماندگاری اش را مدیون دین اسلام هستند.

نظریهِ اعتباریاتِ علامه طباطبائی(ره)، عاملی برای انقلاب در علوم انسانی

عضو هیئت علمی دانشگاه گفت: هزاران مسئله فسلفی وجود دارد که به ذهن مبدعان فلسفه خطور نکرده است و از آنِ حکیمان و فلسوفان مسلمان است که الحمدلله یکی از آن‌ها اهل آذربایجان می‌باشد. (مرحوم سیدمحمدحسین طباطبایی). اگر ما میخواهیم علوم انسانی مبتنی بر فرهنگ اسلامی تأسیس کنیم، علامه طباطبایی یک نظریه دارد به نام اعتباریات؛ اگر این نظریه را حوزه و دانشگاه برای خود یک پروژه مشترک قرار دهند و تحقیقات وسیع روی آن انجام شود، من این قول را می‌دهم که شاهد وقوع انقلاب در علوم انسانی با مبنا قرار گرفتن دین و قرآن خواهیم بود.

راهکارهای گفتمان سازی نظریه اعتباریات علامه طباطبائی

ما در کنار یک دریا قرار داریم اما پشت به اقیانوس ایستاده‌ایم

این مدرس حوزه گفت: باید گروه‌ها و تیم‌های علمی و محقق تشکیل یابد و نظریه اعتباریات علامه طباطبایی را مبنا قرار دهند، ببینید چه اتفاقی رخ می‌دهد؟ ما در کنار یک دریا قرار داریم و در ساحل یک اقیانوس زندگی می کنیم به نام علوم انسانی اسلامی؛ اما پشت به اقیانوس ایستاده‌ایم و از آن استفاده نمی‌کنیم. باید همه را دعوت کنیم تا این اقیانوس وسیع و عمیق را ببینند، ما سرمایه‌ی بی‌نظیری در کف داریم.

وی افزود: همانگونه که مستحضرید و در همه‌جا هم مطرح می‌شود، برخی از علوم انسانی هم هستند که از علوم غربی نشأت گرفته‌اند و اکثرا هم سکولاریزم هستند، برای اصلاح آن‌ها باید از ارزش‌های خود کمک بگیریم. این کار را چه کسی انجام خواهد داد؟ محققان حوزوی و دانشگاهی این وظیفه را بر عهده دارند.

علم ، تنها یک نقطه است که نادان ها آن را زیاد کرده اند

جمال پور گفت: وحدت حوزه و دانشگاه قدم زدن یک روحانی در دانشگاه و یا حضور یک استاد دانشگاه در حوزه علمیه نیست. در اصل وحدت حوزه با دانشگاه این است که آن فکر با این فکر عجین شود. حضرت علی (ع) در همین راستا فرموده اند که «العلم نقطه کثرها الجاهلون» علم ، تنها یک نقطه است که نادان ها آن را زیاد کرده اند.

چالش ها و فرصت های وحدت حوزه و دانشگاه

عضو هیئت علمی دانشگاه خاطرنشان کرد: استحضار دارید که تبریز دارای تاریخ بلند و پر افتخار در زمینه حوزه های علمیه است و همچنین به لحاظ تاریخ و پیشینه دومین شهر دانشگاهی کشورمان می باشد. اگر علم و دین را نه تنها در سطح کشور بلکه در کل دنیا فاکتورهای پیشرفت و ترقی در نظر بگیریم که امروزه مطرح است، تبریز در مورد مسایل دینی و علمی همیشه جزو شهرهای ردیف اول است.

وی افزود: بزرگانی که در حوزه‌های تبریز تربیت یافته‌ و در قم و نجف مشغول تربیت صدها مرجع تقلید و عالم بزرگ شده‌اند را بررسی می کنیم؛ متوجه می‌شویم که یک سابقه پر افتخار داریم و آنان من جمیع جهات من جمله آثار تألیفی آنان و شاگردانی که تربیت کرده‌اند، قابل افتخارند. همچنین وضعیت دانشگاه‌ها نیز در طول حدود یکصد سال قدمت‌شان در کشور همینگونه است.

انتظار دوران امروز از حوزه و دانشگاه صد برابر شده است

این مدرس دانشگاه افزود: اما اکنون وضعیت با پنجاه سال گذشته تفاوت دارد، انتظاری که امروز از دانشگاه و حوزه داریم، نه دو برابر بلکه صد برابر شده است. در پنجاه سال گذشته چیزی به نام جمهوری اسلامی وجود نداشت و ادعایی جهانی نیز موجود نبود. اما اکنون چشم همه مردم مسلمان دنیا و تمامی پژوهشگران و محققان منصف دنیا به دانشگاه ها و حوزه های علمیه جمهوری اسلامی ایران معطوف است؛ آثاری که در کشور نگارش و چاپ می‌شود، در کشورهای اسلامی مثل مصر و اختراعات و اکتشافات دانشگاهی نیز در کل چهان مورد رصد و بررسی قرار می‌گیرد.

اگر دانشگاه‌ها بیشتر شوند ولی کیفیت‌شان افزایش پیدا نکند، یک آفت است

جمال پور خاطرنشان کرد: امروز دانشگاه باید در حد تراز انقلاب اسلامی و آرمان‌هایش باشد، حوزه علمیه کشورمان باید در حد تراز انقلاب اسلامی و حتی فراتر از آن آرمانی که دارد، باشد. لذا شدیدا به دو حرکت نیاز داریم، یک حرکت افقی، یعنی توسعه مراکز علمی و دینی.   توام با حرکت افقی، حرکت عمقی یعنی کیفی نیز ضروری است. این اتفاق باید حاصل شود ، اگر دانشگاه‌ها بیشتر شوند ولی کیفیت‌شان افزایش پیدا نکند، یک آفت است.

وی بیان کرد: در حال حاضر ظرفیت بسیار مناسب وجود دارد و فرصت هم بسیار فراهم تر است. در چند سال گذشته بخصوص در استان آذربایجان‌شرقی در زمینه ارتباط حوزه  و دانشگاه اقدامات مناسبی صورت گرفته و به خصوص در زمینه توسعه حوزه‌های علمیه با توجه به آشنایی که دارم، توصیه‌های کافی به طلاب انجام می شود که بصورت مناسب و کمی درس بخوانند.

حوزه ‌های تبریز و آذربایجان در زمره حوزه های برتر دنیا قرار دارند

نائب رئیس مجمع عالی بسیج گفت: بعد از انقلاب اسلامی برخی مدرسه های علمیه تعطیل شده بودند که با همت آیت الله شبستری، این معضل برطرف شد و تعداد حوزه‌های علمیه روز به روز افزایش یافتند. حوزه ‌های تبریز و آذربایجان در زمره حوزه های برتر دنیا قرار دارند، کما اینکه قبلا در برخی رشته‌ها مثلا حدود شصت سال گذشته در رشته ادبیات هیچ کسی به پای طلاب آذربایجان نمی‌رسید و آن‌ها حرف اول را می‌زدند. اکنون فرصتی ایجاد شده و ظرفیتی وجود دارد که حوزه ها و مدرسه‌های علمیه در سطح تبریز و استان مشغول آموزش در بهترین سطوح هستند و در خیابان حافظ نیز حوزه جدید ثامن الحجج در حال ساخت است که برکات فراوانی به همراه خواهد داشت؛ چرا که طلاب ما به جهت نبود فضای مناسب، نمی توانند به فعالیت‌های علمی بپردازند. لذا با احداث حوزه مذکور، این کمبودها جبران شده و یکی از اقدامات ماندگار امام جمعه محبوب شهر تبریز خواهد بود. انشاءالله حوزه علمیه ثامن الحجج نقطه عطفی در حوزه‌های علمیه استان خواهد بود .

حوزه ثامن الحجج(ع) فرصتی برای طلاب خارجی

وی گفت: با افتتاح حوزه علمیه جدید، امکان پذیرش طلبه از سایر کشورها به خصوص کشورهای همسایه وجود خواهد داشت و قطعا آن‌ها نیز استقبال خواهند کرد. لذا این مورد نیز باید به یک مطالبه تبدیل شود که طلاب خارجی بخصوص آن‌هایی که با ما هم زبان هستند، به این حوزه‌ها بیایند، همانطوری که دانشگاه‌هایمان نیز این‌گونه است.

اسلامی کردن دانشگاهها از طریق وحدت حوزه و دانشگاه

حرکت اسلامی کردن دانشگاهها تدریجی است؛ ما به جهش نیاز داریم

جمال پور اظهار داشت: امروز که علوم انسانی را بررسی می‌کنیم، نسبت به ده سال گذشته خیلی تفاوت کرده است. شما ده سال قبل رشته‌ای مثل اقتصاد اسلامی را در دانشگاه‌ها نمی دیدید. ولی اکنون شورایعالی انقلاب فرهنگی، رشته‌های متعددی از جمله اندیشه‌های امام خمینی (ره) را راه‌اندازی کرده است آن هم در سطح تحصیلات تکمیلی؛ ما حرکت به سمت اسلامی کردن علوم انسانی را می‌بینیم اما این حرکت، حرکت تدریجی است.

عامل پیش برنده تحول علوم انسانی، وحدت حوزه و دانشگاه است

وی در پایان گفت: آنچه که ما به آن شدیدا نیازمندیم، یک جهش، انقلاب و شتاب است که باید صورت گیرد و ایجاد نمی‌شود مگر با همکاری حوزه و دانشگاه، یعنی عامل پیش برنده تحول علوم انسانی، حوزه و دانشگاه است. اگر حوزه در کنار دانشگاه و دانشگاه در کنار حوزه نباشد، شاهد تحولی نخواهیم بود و به یک تمنای محال تبدیل خواهد شد. اگر میخواهیم این اراده‌مان محقق شود که قطعا می‌خواهیم، فقط و فقط از طریق وحدت حوزه و دانشگاه میسر است.