به گزارش “دانشجوآزاد” دکتر محمدحسین امید در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا در خصوص ارزیابی وضعیت کنونی دانشگاه‌های کشور و دانشگاه جامع علمی کاربردی در مسیر تبدیل شدن به دانشگاه نسل سوم، با بیان اینکه متأسفانه اغلب دانشگاه‌های کشور هنوز در مرحله اول، یعنی دانشگاه‌های آموزش محور قرار دارند، اظهار کرد: دانشگاه‌های نسل دوم یا پژوهش‌محور دانشگاه‌هایی هستند که محتوای آموزشی خود را براساس دستاوردهای پژوهشی تنظیم می‌کنند و فعالیتشان پژوهش‌محور است، از این‌رو در این شرایط به سختی می‌توان گفت که چند دانشگاه پژوهش محور در کشور در حال فعالیت است.

رییس دانشگاه جامع علمی کاربردی افزود: در حال حاضر تنها تعدادی از دانشگاه‌های برتر در سراسر کشور در حال فعالیت به‌صورت پژوهش‌محور هستند و سایر دانشگاه‌ها در حال حاضر آموزش‌محور هستند و تا رسیدن به مرحله پژوهش‌محوری فاصله زیادی دارند.

وی ادامه داد: با توجه به اینکه وضعیت دانشگاه جامع علمی کاربردی با سایر دانشگاه‌های کشور متفاوت و فاقد دانشجو و استاد است و در واقع به عنوان هماهنگ‌کننده و ناظر بر عملکرد مراکز علمی کاربردی فعالیت می‌کند، در طبقه‌بندی آموزش‌محوری یا پژوهش‌محوری جایی ندارد چراکه دانشگاه جامع علمی کاربردی دانشگاهی شغل‌محور است، یعنی براساس مشاغل در این دانشگاه رشته تعریف می‌شود و آن رشته‌ها نیازهای مشاغل و صنوف را تأمین می‌کنند. با این وجود می‌توان گفت که دانشگاه جامع علمی کاربردی به نوعی به دانشگاه‌های نسل سوم که دانشگاه‌های کارآفرین هستند، نزدیک‌تر است.

 افزایش ارتباطات بین‌المللی دانشگاه علمی کاربردی

دکتر امید همچنین به برقراری ارتباط موثر با مراکز علمی جهان اشاره کرد و گفت: اصولا دانشگاه‌های نسل دوم و نسل سوم دانشگاه‌هایی با ارتباطات قوی بین‌المللی هستند که در آنها همکاری‌های بین‌المللی در حوزه‌های پژوهش، انتقال فناوری و انتقال دانش وجود دارد.

وی افزود: بنابراین فضای ایجاد شده بعد از رفع بخشی از تحریم‌ها می‌تواند به برقراری ارتباطات بین‌المللی و بین‌المللی شدن دانشگاه‌های کشور کمک کند که دانشگاه جامع علمی کاربردی نیز در این زمینه در حال برداشتن گام‌های خوبی است.

رییس دانشگاه جامع علمی کاربردی ادامه داد: در حال حاضر علاوه‌بر اعلام آمادگی برای کمک به کشورهای همسایه، مذاکراتی نیز برای کمک گرفتن از دانشگاه‌هایی که در حوزه علمی کاربردی پیشرفته هستند انجام داده‌ایم که این دانشگاه‌ها عمدتا اروپایی هستند.

وی اضافه کرد: همچنین بر اساس برنامه‌های دانشگاه، قرار است برای برگزاری دوره‌های مشترک قراردادهای بین‌المللی منعقد شود تا دانشجویان بعضی از رشته‌هایی که برای آنها تجربه کافی در کشور وجود ندارد، بتوانند از تجربیات این کشورها استفاده کنند.

در بحث کارآفرینی در ابتدای راه هستیم

رییس دانشگاه جامع علمی کاربردی در خصوص تربیت دانشجوی کارآفرین گفت:  حدود ۱۰ سال است که بحث کارآفرینی در کشور به عنوان دوره‌های رسمی مطرح شده و اولین دانشکده کارآفرینی کشور تقریباً ۱۰ سال پیش یعنی سال ۱۳۸۵ در دانشگاه تهران راه‌اندازی و تأسیس شد و پس از آن در سراسر کشور گروه‌های کارآفرینی یا رشته‌های کارآفرینی دایر شده و فعال هستند.

وی افزود: با این وجود اما واقعیت این است که ایجاد دانشکده کارآفرینی یا گروه‌های کارآفرینی یا حتی برگزاری دوره‌های کارآفرینی هیچ‌کدام معنای ایجاد یا تربیت دانشجوی کارآفرین را ندارند؛ به همین دلیل باید گفت که در بحث کارآفرینی هنوز در ابتدای کار و در مرحله گفت‌وگو درباره مبانی قرار داریم.

دکتر امید با بیان اینکه به نظر من دانشکده‌ها و گروهای کارآفرینی که تاکنون ایجاد شده‌اند فقط به تعریف کارآفرینی و آشنا کردن دانشجویان و اساتید کمک کرده‌اند تا در این مقوله وارد شوند؛ اظهار کرد: اما من در اینکه آیا دانشگاهی در داخل وجود دارد که دانشجویان کارآفرین تربیت کند، تردیدهایی دارم. هیچ‌کدام از دانشگاه‌های کشور هنوز دانشگاه نسل سومی نشدند اما همه در حال تلاش در این زمینه هستند.

وی افزود: در دانشگاه جامع علمی کاربردی قاعدتا دانش‌آموختگان با توجه به نوع آموزش‌هایی که طی دوران تحصیل می‌بینند، که عمده این آموزش‌ها مهارتی و شغل‌محور هستند، از آمادگی بیشتری برای ایجاد شغل و اشتغال‌زایی برخوردارند. به همین دلیل می‌توان گفت این دانشگاه نزدیک‌تر به دانشگاه کارآفرین است. در دانشگاه کارآفرین قرار است دانشگاه علمی را که تولید کرده طوری به دانشجویان خود آموزش دهد که آنها بتوانند آن را تبدیل به ثروت کنند، اما در دانشگاه جامع این نوع از کارآفرینی اتفاق نمی‌افتد؛ زیرا اصولا آموزش‌ها و دوره‌های ما به‌گونه‌ای است که دانش‌آموختگان این دانشگاه می‌توانند هرکدام یک دانش‌آموخته کارآفرین باشند.

 توسعه و افزایش واحدهای فناور در جوار مراکز علمی کاربردی

رییس دانشگاه جامع علمی کاربردی همچنین در رابطه با سیاست‌های دانشگاه‌ علمی کاربردی برای تبدیل علم به ثروت و تجاری‌سازی و حمایت از ایده‌ها در قالب‌هایی همچون مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری،‌گفت: یکی از سیاست‌هایی که در دانشگاه جامع علمی کاربردی در دوره جدید که با کاهش جمعیت دانشجویی مواجه هستیم، دنبال می‌کنیم، بحث ایجاد واحدهای فناور در کنار مراکز علمی کاربردی است. در حال حاضر بیش از یک‌هزار مرکز علمی کاربردی در حال انجام کار آموزشی هستند که همه اینها در معرض مشکلی به نام کاهش دانشجو قرار دارند.

وی افزود: این در حالی است که همه این مراکز علمی می‌توانند در کنار کار آموزشی، کار فناوری نیز انجام دهند و هرکدام یک مرکز فناوری و رشد داشته باشند و دانشجویان این مراکز علمی از این ظرفیت‌ها برای انجام برخی از کارهای دانش‌بنیان استفاده کنند. در دانشگاه جامع این کار را شروع کرده‌ایم و در مراکزی نیز این اتفاق افتاده اما این اقدامات به‌صورت گسترده صورت نگرفته است.

دکتر امید توسعه و افزایش واحدهای فناور در جوار مراکز علمی کاربردی با هدف کمک به کارآفرینی و تولید ثروت، کاهش وابستگی مراکز علمی کاربردی از وابستگی شدید به درآمدهای آموزشی را از جمله برنامه‌های دانشگاه در سال جاری عنوان کرد.

ماموریت وزیر علوم به روسای دانشگاه‌ها

رییس دانشگاه جامع علمی کاربردی در رابطه با اقدامات دانشگاه جامع علمی کاربردی در زمینه توسعه زیرساخت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری با بیان اینکه دانشگاه جامع علمی کاربردی ستادی ناظر، برنامه‌ریز و هماهنگ‌کننده است و در واقع، این مراکز آموزش علمی کاربردی هستند که فعالیت می‌کنند، گفت:. با توجه به شرایط متفاوت شهرهای مختلف، برخی مراکز به واسطه قرار گرفتن در کنار صنایع، زیر ساخت‌های لازم را برای تبدیل شدن به یک مرکز کارآفرین دارند، برخی نیز با محدودیت‌هایی مواجه هستند. در مجموع می‌توان گفت که تعداد مراکز آماده جهش به سمت کارآفرینی که در کشور داریم مناسب است و تعداد زیادی از آنها که در تهران و در کنار صنایع بزرگ مثل پتروشیمی، فولاد و خودروسازی و… حضور دارند، آمادگی این کار را دارند.

وی با اشاره به اینکه یکی از سیاست‌گذاری‌های وزارت علوم در دوره جدید حرکت به سمت کارآفرینی و توسعه فعالیت‌های کارآفرینانه در دانشگاه‌ها است، اظهار کرد: همه روسای دانشگاه‌ها نیز چنین مأموریتی را از وزیر دارند. بدیهی است که دانشگاه‌های برتر و بزرگ و به ویژه دانشگاه‌های ما در هر استان، اولویت بیشتری در این زمینه دارند و از آمادگی بیشتری برخوردارند.

دکتر امید افزود: سیاست‌ها و حمایت‌های وزارت علوم بر این است که دانشگاه‌ها به سمت دانشگاه کارآفرین شدن حرکت کنند؛ به همین دلیل توسعه مراکز، توسعه پارک‌ها در جوار دانشگاه و یا توسعه برنامه‌های کارآفرینی در دانشگاه از اولویت‌های وزارتخانه بوده و همچنان ادامه دارد.

رییس دانشگاه جامع علمی کاربردی تبدیل علم به ثروت و ایجاد رفاه در جامعه را مهمترین شاخص دانشگاه نسل سوم عنوان کرد و گفت: تبدیل علم به ثروت به این معناست که انتقال و فروش فناوری صورت بگیرد و دانش‌آموختگان دانشگاه نسل سوم بتوانند از دانشی که آموخته‌اند در جهت تولید دانش‌بنیان بهره ببرند و در جامعه اشتغال ایجاد کنند.

عوامل عقب‌ماندگی دانشگاه‌ها در بخش پژوهش

وی همچنین با بیان اینکه به هر حال در یک زمانی طولانی متقاضیان آموزش عالی خیلی بیش از ظرفیت دانشگاه‌ها بودند، اظهار کرد: به همین دلیل سیاست‌های کمیت‌گرایانه در آموزش عالی خیلی رونق داشت و در دوره‌ای دانشگاه‌ها به لحاظ کمی رشد کردند، حتی در دوره‌ای دانشگاه‌ها را ملزم می‌کردند که هم در کارشناسی هم کارشناسی ارشد و دکترا بیش از اعلام نیاز و ظرفیت‌شان دانشجو بگیرند.

وی افزود: ایجاد این میزان ظرفیت زیاد آن هم بدون تامین زیرساخت‌های لازم باعث شد که دانشگاه‌ها نتوانند فرآیند تبدیل شدن به دانشگاه پژوهش محور و تبدیل شدن به دانشگاه کارآفرین را طی کنند. حجم بالای متقاضیان ورود به تحصیل در دانشگاه‌ها و اصرار دولت‌های وقت برای پذیرش این متقاضیان، باعث شد که آموزش، محور کار دانشگاه‌ها قرار بگیرد. مواجهه دانشگاه‌ها با محدودیت شدید منابع مالی برای کار پژوهشی نیز از دیگر عوامل عقب‌ماندگی دانشگاه‌ها در تبدیل شدن به نسل‌های بعدی دانشگاه‌ها است.

دکتر امید با اشاره به اینکه سهم تحقیقات کشورهای در حال توسعه از ترکیه تا کره و چین و ژاپن و اروپایی‌ها که جلوتر هستند از تولید ناخالص ملی بیش از یک درصد بوده و در بعضی جاها به ۴ درصد می‌رسد،‌ توضیح داد: کشور کره ۳۰ سال پیش به مراتب عقب‌افتاده‌تر از ما بود ولی بعد از سی سال در رده کشورهای توسعه‌یافته دارد قرار می‌گیرد دلیلش این است که در تحقیق و توسعه سرمایه‌گذاری کرده، بخش خصوصی هم سرمایه‌گذاری کرده در تحقیق و توسعه و دولت هم حمایت کرده همانطور که گفتم سهم تحقیقات از تولید ناخالص ملی در کره بالای سه درصد است.

به گفته رییس دانشگاه جامع علمی کاربردی در کشور ما این سهم در طول سال‌های بعد از انقلاب یکبار در سال ۸۴-۸۳ به حدود ۰٫۷ درصد رسیده است و در تمام سال‌های قبل و بعد از آن و در حال حاضر سهم تحقیقات از تولید ناخالص ملی زیر نیم درصد(۰٫۵) است.

وی ادامه داد: نیم درصد از تولید ناخالص ملی به تحقیقات می‌رسد از این نیم درصد نیز حدود ۰٫۴۵ درصد در اختیار دستگاه‌های غیر از دانشگاه‌ها قرار گرفته یعنی دانشگاه‌ها از تولید ناخالص داخلی فقط ۰۵/۰ درصد سهم دارند بنابراین چه توقعی داریم که دانشگاه‌هایی که ۰٫۵۰ درصد سهم می‌گیرند از تولید ناخالص ملی برای تحقیق و پژوهش بخواهند پژوهش محور شوند، پژوهش هزینه دارد زیرساخت نیاز دارد.

دکتر امید تصریح کرد: بیش از ۲۰ سال است که نتوانستیم تجهیزات و آزمایشگاه‌هایمان را بروز کنیم در حالی که در دنیا سال به سال در حال تغییر است حتی در بعضی از رشته‌های تخصصی این به روزرسانی به ماه رسیده است. در نانو، بایو و هوافضا این تحقیقات به فصل و ماه دارد می‌رسد. بنابراین، تحقیقات ما هم منابع و هم تجهیزات محدودی دارد به همین دلیل نتوانستیم سرمایه‌گذاری کنیم که این موضع موجب شد به سمت آموزش‌محوری حرکت کنیم و با نسل دوم و سوم فاصله داشته باشیم.

وی با تاکید بر اینکه قاعدتا دانشگاه نسل سوم مسئولیت‌های اجتماعی افراد را هم توسعه می‌دهد؛ گفت: فردی که از دانشگاه نسل سومی دانش‌آموخته می‌شود، فقط به فکر خودش نیست، بلکه به دنبال این است که بتواند در جامعه شغلی ایجاد و کارآفرینی کند. این دانش آموخته هدفش این است که رفاه و آسایش در جامعه را با اشتغال افزایش دهد و این بهترین کمک در ارتقای مسئولیت اجتماعی است.

دکتر امید در ادامه به اقتصاد دانش‌بنیان اشاره و اظهار کرد: یکی از سیاست‌های نظام که مقام معظم رهبری نیز تأکید زیادی روی آن دارند و دولت هم خوشبختانه در حال برنامه‌ریزی در این باره است، حرکت کردن به سمت اقتصاد دانش‌بنیان است؛ اقتصادی که مبتنی بر علم و دانش باشد که اقتصاد مقاومتی نیز بدون تکیه بر دانش امکان‌پذیر نیست. بنابراین دانشگاه‌های نسل سوم می‌توانند در بنا کردن یک اقتصاد دانش بنیان که به نفت و معادنی که رو به زوال و تمامی هستند متکی نباشد بلکه بر مبنای دانش باشد، کمک کنند.

رییس دانشگاه جامع علمی کاربردی ادامه داد: در دوره کنونی که مبنای اقتصاد باید از دانش باشد و قرار است اقتصاد، اقتصاد مقاومتی باشد، دانشگاه‌های کارآفرین به عنوان دانشگاه‌هایی که می‌توانند از محل تولید دانش ثروت تولید و کسب کنند می‌توانند در پیشرفت اصلی کشور خیلی مؤثر باشند.

 صنایع وادار به انجام تحقیق و توسعه شوند

وی همچنین با بیان اینکه ترجیح جامعه ما بیشتر به سمت استفاده از کالای خارجی است،‌گفت: به همین دلیل من فکر می‌کنم که این تصمیم جامعه را نمی‌توان به تنهایی با تبلیغات، توصیه و درخواست، اصلاح کرد. مردم پول خود را جایی هزینه می‌کنند که مطمئن باشند کالایی خوب به دستشان می‌رسد. بدیهی است که اگر آن کالای مناسب با قیمتی مناسب در اختیارشان قرار گیرد، همه کالای داخلی را ترجیح می‌دهند.

دکتر امید تصریح کرد: چنانچه در تمام حوزه‌ها، صنایع به سمتی بروند که تحقیق و توسعه فناورانه مناسبی داشته باشند، قطعا مردم به سمت استفاده از کالاهای داخلی خواهند رفت. باید قبل از اینکه در این زمینه اقدامی فرهنگی انجام دهیم، استانداردسازی و نظارت کنیم و صنایع را وادار کنیم که تحقیق و توسعه داشته باشند و مطمئن شویم که کارهایشان روز به روز بهتر می‌شود. بعد از این می‌توان به مردم گفت که حالا ما در حال تولید کالای استاندارد هستیم، شما بیایید کالای داخلی استفاده کنید فکر می‌کنم به این شکل بهتر باشد.

تعریف رشته‌های دانشگاهی برای ایجاد مشاغل جدید

امید درخصوص اقدامات دانشگاه جامع علمی کاربردی در راستای ایجاد زمینه برای کارآفرینی فارغ‌التحصیلان،‌اظهار کرد: دانشگاه جامع علمی کاربردی در دوره جدید برای اینکه دانش‌آموختگانش بتوانند شغل پیدا کنند، برنامه‌ریزی‌هایی انجام داده است. با توجه به فاصله زیاد تعداد مشاغلی که در کشور وجود دارد با مشاغلی که در دنیا شناسایی شده است، یکی از برنامه‌های ما در دانشگاه جامع این است که در دوره جدید مشاغل جدیدی را به جامعه معرفی و برای آنها رشته‌های دانشگاهی تعریف کنیم،‌ برای این رشته‌ها آموزش دهیم و این افراد را برای در اختیار گرفتن شغل‌ها وارد بازار کار کنیم.

وی افزود: اجرای این برنامه بزرگ‌ترین کمک دانشگاه جامع به ایجاد کارآفرینی برای دانش‌آموختگان خود محسوب می‌شود. در همین زمینه انتظار ما این است که دستگاه‌های اجرایی، شرکت‌ها، صنوف مختلف نیازهای خود را به دانشگاه اطلاع دهند تا دانشگاه در این زمینه نیازهایشان را تأمین کند.