به گزارش “دانشجو آزاد” آنچه بیش از هر چیز برای مقابله با پدیده زیانباری مثل استعمال دخانیات در دانشگاهها ضروری است، تلاش در جهت پیشگیری از آن و درمان آن با درنظر گرفتن ریشه ها و عوامل بنیادین گرایش دانشجویان به چنین رفتاری است. تکیه بر اقدامات صرفا تنبیهی و برخوردهای کیفری با این رفتارهر چند مطابق برخی قوانین و مقررات، قابل توجیه می‌باشد، لیکن در اغلب موارد نمی تواند کارایی لازم رابرای از ارتکاب این رفتار یا کاهش آن داشته باشد.

بر اساس نتایج یک پژوهش در دانشگاههای کرمان و با توجه به جنبه های مختلفی که در آن مورد بررسی قرار گرفت، میتوان راهکارهای زیر را در جهت تلاش برای پیشگیری از استعمال دخانیات توسط دانشجویان، ارائه داد:

۱-توجه به برنامه‌ریزیهای درسی در دانشگاه: باید توجه داشت که وجود ساعتهای بدون کلاس، به ویژه برای دانشجویانی که معمولاً از این ساعات برای مطالعه، پژوهش و سایر فعالیتهای درسی استفاده نمی‌نمایند، یا در رشته‌های تحصیل می‌کنند که غالباً دربردارندۀ دروس تئوری و مطالعاتی نیست، عاملی بسیار تأثیرگذار در افزایش خستگی و فشار ذهنی برای دانشجویان، بی‌برنامگی آنها و در نتیجه گرایش آنها به ارتکاب رفتارهای نابه‌هنجار نظیر استعمال دخانیات محسوب میشود و لذا باید در سیاستگذاریهای دانشگاه و برنامه ریزی برای دانشجویان به این موضوع توجه ویژه‌ای داشت.

۲-فراهم کردن امکانات تفریحی فرهنگی، ورزشی و هنری در دانشگاهها: وجود امکانات تفریحی سالم و به دور از مفسده، از شرایط ضروری برای ادارۀ یک دانشگاه است. چرا که این امر سبب افزایش نشاط دانشجویان، پر کردن اوقات فراغت ایشان، کاهش فشارهای درسی و در نتیجۀ بالا بردن سلامت روحی و جسمی دانشجویان، چه به‌صورت فردی و چه به‌صورت جمعی، خواهد شد. لازم به ذکر است که متأسفانه در دانشگاه های کرمان آنگونه که باید و شاید، شاهد فراهم نمودن چنین امکاناتی از سوی مسئولین دانشگاه نبودهایم. لذا ضروری است که از این پس توجه بیشتری نسبت به این امور شود و لازم است که هرگونه هزینه برای فراهم نمودن این امکانات را به نوعی سرمایه‌گذاری در راه بالا بردن سلامت عمومی دانشجویان و درنتیجه، افزایش اعتبار دانشگاه دانست.

۳-تغییر در سبک ساختمان سازی و معماری: وجود مکانهایی که احتمال بروز رفتارهای مجرمانه یا منحرفانه را بالاتر می‌برد از عوامل بسیار تأثیرگذار در گرایش به این رفتارهاست. برخی مکانها در دانشگاهها وجود دارند که به میزان فراوانی دارای این وصف هستند. این اماکن غالباً فضاهایی بسته و محصور می‌باشند که محیط امنی را برای ارتکاب به رفتارهای ناهنجار از جمله مصرف دخانیات فراهم می‌آورند. لذا ضروری است که مسئولین دانشگاه در بخش معماری و ساخت و ساز، به این امر توجه بیشتری داشته و از سبکهای معماری ساده‌تر و منظم‌تر که در آنها کمترین احتمال ایجاد چنین فضاهایی وجود دارد استفاده نمایند.

۴-استفادۀ بهینه از زمین‌های خالی دانشگاه ها و ایجاد تأسیسات جدید در آنها: اگر به نقشۀ دانشگاه ها توجه کنیم، ملاحظه می‌شود که بیشترین مساحت داخلی دانشگاه از فضاهای خالی و بدون استفاده تشکیل شده؛ به عنوان مثال میان زمین‌های ورزشی و دانشکدهها زمینهای خاکی و بدون تأسیسات وجود دارد؛ در حالی که وجود اینگونه فضاها با این مساحت در دانشگاه چندان ضرورتی ندارد. به علاوه وجود چنین محیطی بخاطر اشراف کامل بر محیطهای پیرامون و نبود رفت و آمد در آن، زمینۀ مناسبی برای ایجاد فرصتهای مجرمانه یا رفتارهای ناهنجار فراهم میکند. بنابراین با بکارگیری درست این فضاها میتوان از بروز رفتارهای مجرمانه یا ناهنجار تا حد زیادی جلوگیری نمود. البته ارائۀ این راهکار و راهکار پیشین به این معنا نیست که به نظر نگارنده، اینگونه پیشگیریهای وضعی در تمام موارد مؤثر واقع شود؛ چرا که امکان جابجایی جرم نیز در نتیجۀ چنین اقداماتی وجود خواهد داشت. با این همه نمیتوان تأثیر فراوان این اقدامات را در پیشگیری از بروز رفتارهای مجرمانه یا منحرفانه نادیده گرفت.

۵-توجه بیشتر به مسائل فرهنگی و اخلاقی در دانشگاه: با توجه به وجود برخی انحرافات اخلاقی، فشارهای ذهنی و روانی قابل توجهی که مشاهدۀ آن برای بسیاری از دانشجویان ایجاد میکند و تأثیری که ممکن این فشارهای روانی در ارتکاب رفتارهایی نظیر مصرف دخانیات یا مواد مخدر توسط ایشان داشته باشد، ضروری است که مسئولین دانشگاه توجه ویژهای به این امر نشان دهند و با اجرای برنامه‌های سازندۀ دینی و فرهنگی، سعی در بهبود این شرایط در دانشگاه و کاهش دغدغه‌ها و فشارهای روانی که متوجه بسیاری از دانشجویان میشود، نمایند.

۶-تشکیل نهادی برای مشاوره با دانشجویان: در نهایت پیشنهاد میشود که با ایجاد واحدی برای مشاوره با دانشجویان در زمینۀ شناخت آسیبهای ناشی از مصرف دخانیات و مواد مخدر و راههای ترک آن، تلاش گردد با آگاهی دادن به خود دانشجو و راهنمایی نمودن وی از تکرار مصرف دخانیات یا مواد مخدر جلوگیری شود. به عنوان مثال کمیتۀ انضباطی دانشگاه میتواند در صورت اطلاع از ارتکاب چنین رفتارهایی، در مرتبۀ نخست بجای آنکه به اقدامات تنبیهی روی آورد، دانشجویان خاطی را به این واحدهای مشاورهای ارجاع دهد. بدون شک انجام این اقدام تأثیر به سزایی در مقابله با استعمال دخانیات و کاهش ارتکاب آن خواهد داشت.