به گزارش “دانشجوآزاد” به نقل از خبرنگار صنفی – آموزشی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛اگر نگاهی به پژوهش‌های داخلی بیاندازید متوجه می‌شوید، پژوهش‌های بسیاری در حوزه اولویت‌بندی چند عامل مؤثر بر یک مفهوم با استفاده از تحلیل عاملی انجام می‌شود.

 در حالی که یکی از دلایل اصلی سرعت رشد علمی ایران، افزایش تولیدات علمی و پژوهش‌هایی است که غالبا به دست دانشجویان و اساتید داخلی در حال انجام است، حرف زدن از کم و کیف‌ها و بالا و پائین‌های مسیر در یک پژوهش علمی چندان هم خالی از لطف نیست.

بد نیست در روشن شدن معنای تحلیل عاملی چند نکته را خوب بدانید و به اشتباه پرتکرار در این پژوهش‌ها توجه کنید. تحلیل عاملی از ترکیب دو واژه تحلیل و عامل ساخته شده است.

تحلیل به معنای عمومی تجزیه آماری و مشابه تجزیه‌وتحلیل نیست. بلکه تحلیل در اینجا به معنای کاهش است. این اولین ایراد در فهم معنای آن به شمار می‌رود. عامل نیز فراتر از متغیر و مفهوم است. عامل بر اساس قرابت آماری و همچنین معنایی متغیرها کشف می‌شود.

پس به عبارت ساده تحلیل عاملی یعنی اینکه چند متغیر (۱۵ متغیر آزمون روانشناسی بازی کودک)، به تعداد عامل کاسته می‌شود(به سه عامل دیداری، شنیداری و گفتاری)

۱- عامل‌ها همان متغیرها نیستند. در برخی مقالات مشاهده می‌شود که عامل‌ها را مشابه متغیرها دیده‌اند. عامل توسط محقق ایجاد و کشف می‌شود.
۲- عامل‌ها توسط نرم‌افزار قضاوت آماری می‌شوند و نه قضاوت مفهومی، این محقق است که عامل‌ها را بر اساس قرابت معنایی متغیرها یا گویه‌ها نام‌گذاری می‌کند.
۳- به ذاته تمامی متغیرها در یک پژوهش عامل هستند. یا بهتر بگویم به تعداد متغیرها عامل داریم ولی درصد واریانس تبیین شده مشخص می‌کند چند عامل واقعی و قابل اعتماد استخراج شود.
۴- با نرم‌افزارهای معادلات ساختاری نمی‌توان تحلیل عاملی اکتشافی انجام داد. این نرم‌افزارها فقط مخصوص تحلیل عاملی تأییدی هستند.

در پژوهش‌های بسیاری مشاهده می‌کنیم که از تحلیل عاملی استفاده شده است تا اولویت‌ها مشخص شود. اولویت عامل‌ها و همچنین اولویت گویه‌ها و متغیرهای بارشده بر روی یک عامل بر اساس بارعاملی مشخص نمی‌ّشود. فرض کنید پنج متغیر یک عامل را ساخته‌اند. هر کدام به میزان متفاوت دارای بارعاملی هستند. این بارعاملی‌ها به معنای ساده همبستگی با عامل فرضی ساخته شده است که اگر کم باشد آن را حذف می‌کنیم.

–  میزان همبستگی یا بارعاملی با میزان یا اولویت متغیر کاملاً متفاوت است.

–  تحلیل عاملی برای کشف عامل‌ها مفید است ولی برای اولویت‌بندی متغیرها یا شاخص‌ها باید به روش‌های دیگری متوسل شد.

برای اولویت بندی یکی از چهار کار زیر را باید انجام داد:

۱- اولویت توصیفی بر اساس میزان میانگین
۲- آزمون فریدمن و رتبه‌بندی میانگین‌ها
۳- آزمون مقایسه میانگین دو به دو و مرتب‌سازی
۴- آزمون تحلیل کوورایانس که پیشنهاد من است.