به گزارش “دانشجوآزاد” به نقل از «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ جوانان امروز، قطعا به‌دنبال روایات ناصحیح و غیرمعتبر نیستند و همین مساله تکلیف هیات‌های دانشجویی را در برگزاری برنامه‌های مناسبتی در ماه محرم سخت‌تر کرده است. این موضوع بهانه‌ای شد که سراغ دو تن از مسئولان هیات دانشجویی دو دانشگاه مطرح کشور برویم و با آنها درباره هیات دانشجویی در موضوعات مختلف به گفت‌وگو بنشینیم. در ادامه گفت‌وگوی ما را با امیرحسین زیاری از هیات الزهرا(س) دانشگاه صنعتی‌شریف و مجتبی نیکخواه از هیات رهروان شهدای دانشگاه امیرکبیر می‌خوانید.

هیات دانشگاه شما چگونه شکل گرفت و چند نفر هستید؟

زیاری: هیات‌الزهرا اولین هیات دانشجویی کشور است که سال ۷۶ راه‌اندازی شد. سابقه آن به سال‌های ۶۹ و ۷۰ بر‌می‌گردد. در یکی از خوابگاه‌های دانشجویی دانشگاه، یکسری از دوستانی که جبهه رفته بودند پس از بازگشت به دانشگاه، تصمیم گرفتند چنین هیاتی را راه‌اندازی کنند. ما در برنامه‌های محرم و خصوصا در شب عاشورا حدود ۵۰ هزار نفر شرکت کننده داریم. کادری هم که در مجموع درگیر برنامه‌های عادی هستند حدود ۱۰۰ نفرند. در برنامه‌های بزرگ خصوصا ایام محرم این تعداد به ۴۰۰ تا ۵۰۰ نفر می‌رسد.

نیکخواه: هیات دانشگاه امیرکبیر از سال ۷۸ با توجه به نیازی که حس می‌شد، راه‌اندازی شد. ما معتقدیم هیات و تمامی اجزایی که در دانشگاه هست هدفی دارند. هدف اصلی این نظام هم تشکیل جامعه اسلامی بوده است. ما به دنبال آن هستیم که دانشگاه ما به یک دانشگاه اسلامی تبدیل شود که یکی از آن کارها، تشکیل هیات دانشجویی بود. در کنار آن نیز باید به اشاعه فرهنگ اهل بیت بپردازیم. کادر ما هم به صورت ثابت حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ نفر است ولی در برنامه‌های مختلف متغیر است. مثلا در محرم این تعداد به ۱۵۰ نفر می‌رسد که مستقیما درگیر کارها هستند.

دانشگاه می‌تواند چه ربطی با هیات داشته باشد؟

زیاری: نکته‌ای که باید گفت این است که در دانشگاه هم انسان‌ها در حال زیستند و نیاز به رشد معنوی دارند و به دنبال استفاده از معارف اهل بیت هستند. از طرفی هم دانشجو موذن جامعه است. دانشگاه کارخانه انسان‌سازی است. ما در دانشگاه‌ها در حال تربیت مدیران آینده جامعه هستیم. قاعدتا آنان اگر از معارف اهل بیت و انقلاب اسلامی بی‌بهره باشند، آن چیزی که مد‌نظر ماست به ثمر نمی‌نشیند. دانشگاه صرفا جایی نیست که فقط در آن درس بخوانیم و پس از چهار سال از آن خارج شویم. باید یکسری ارزش افزوده هم به دانشجویان اضافه شود تا بتوانیم به بحث تمدن و جامعه اسلامی مد‌نظر برسیم.

نیکخواه: یکسری چیزها جزء‌لاینفک زندگی ما‌ست. اگر هیات حتی در بیرون نبود باید در دانشگاه می‌بود. به دلیل اینکه معتقدیم جامعه دانشگاهی باید در جهت ارتقای فرهنگ، سواد و مسائل صحیحی که در جامعه هست، تلاش کند. قشنگی هیات دانشجویی این است که یکسری دانشجویان با افکار نو و با تصحیح ایراداتی که از قبل هست، نمود خیلی زیبایی به هیات می‌بخشند. در این راستا همچنین ایده‌های نویی پرورش پیدا می‌کند.

تفاوت هیات دانشجویی با هیات‌های خارج از دانشگاه چیست؟

نیکخواه: هیات دانشجویی هم از لحاظ نفراتی که در آن شرکت می‌کنند و هم از لحاظ کارهایی که در آن انجام می‌گیرد و هم از لحاظ مدیریتی، تفاوت چشمگیری با هیات‌های بیرونی دارد. اول اینکه تمامی نیروهایی که کار می‌کنند، تقریبا دانشجو هستند و با فکر دانشجویی هیات پیش می‌رود. نیاز جامعه دانشجویی هم از لحاظ سخنرانی و نوع مداحی‌هایی که انجام می‌گیرد با هیات‌های بیرونی متفاوت است. به عنوان مثال سخنرانی که دعوت می‌شود چون اکثریت مخاطبان دانشجو هستند سطح خاصی را برای سخنرانی خود انتخاب می‌کند. باید توجه داشته باشیم در انتخاب سخنران شخصی را انتخاب کنیم که با این فضا آشنایی داشته باشد.  یکی از نکات دیگر این است که هیات‌های دانشجویی با احزاب و تشکل‌های دانشجویی خیلی فرق می‌کنند، یعنی هیات دانشگاه نباید خودش را محدود کند. پرچم هیات آنقدر باید وسیع باشد که هر دانشجویی با هر اختلاف سلیقه‌ای که دارد، بتواند در آن حضور یابد.

زیاری: تفاوت هیات دانشجویی با هیات‌های دیگر به کادر اجرایی آن بر‌می‌گردد، چرا‌که این کادر از دانشجویانی هستند که در کنار مشغله‌های دیگرشان در این ایام با حضور در هیات اقدام به فعالیت می‌کنند و کارها کاملا دانشجویی پیش می‌رود. نکته بعدی اینکه مفاهیمی که در حال انتقال است، مفاهیم عمیق‌تری است. مردمی که در هیات‌های دانشجویی حضور می‌یابند صرفا برای عزاداری خشک و خالی نمی‌آیند؛ بلکه به دنبال معرفت بیشتر‌ هستند. برخی سخنرانانی که شناخته شده نبودند وقتی با جامعه دانشگاهی همراه شدند و معارف عمیق اهل بیت را به خوبی برای دانشجویان بازگو کردند؛ با هیات‌های دانشجویی معروف شدند. آنان در مراسم مختلف و رسانه‌ها به ارائه مفاهیم اهل‌بیت می‌پرداختند.

ما یک شور حسینی و یک شعور حسینی داریم. چقدر توانسته‌اید به موازات شور حسینی، معارف دانشجویان را هم افزایش بدهید و در این زمینه چقدر موفق بوده‌اید؟

نیکخواه: اینکه صرفا شور حسینی را بخواهیم منتقل کنیم ولی معرفتی انتقال پیدا نکند، هدف اصلی ما نیست. بالاخره ما حتما باید در کنار مراسم عزاداری بحث معرفت داشته باشیم. بچه‌های کادر دانشجویی از مدت‌ها قبل به سخنران موضوع ارائه می‌کنند تا در مورد آن مباحث لازم مطرح شود. از طرفی هم المان‌های مختلفی کنار هیات‌های دانشجویی استفاده می‌شود. هیات‌های دانشجویی فقط سخنرانی و عزاداری خالی نیست، چرا‌که در کنار آن نمایشگاه کتاب، محصولات فرهنگی، غرفه‌های نمایشگاهی و… وجود دارد. این المان‌ها را ما تعریف می‌کنیم تا صرفا به شور حسینی اکتفا نکرده باشیم.
زیاری: وظیفه یک خطیب انتقال شور و شعور حسینی با هم به مستمعین است، منتها شور حسینی خیلی اوقات غیرارادی است؛ یعنی وقتی شخصی به معارف دست پیدا می‌کند، متوجه می‌شود امام او چه اقدامی می‌خواسته انجام دهد و در نتیجه ناخودآگاه به  شور می‌رسد. در هیات‌ها شعور حسینی اصل است به دلیل اینکه ما باید فرد را پخته کنیم. در این راستا شور حسینی اگر تنها باشد کافی نیست؛ چراکه این دو لازم و ملزوم یکدیگر هستند.

در فضای هیات‌های دانشجویی چه مسائلی باید مطرح شود؟

نیکخواه: قاعدتا معارفی که در هیات‌های دانشجویی هست باید مشخص‌تر و با‌ تامل بیشتری ارائه شود. مقداری از این معارف باید پیرامون نیازهای جوانان و مقداری از آن هم باید در مورد مسائل روز کشور باشد؛ از جمله مسائل عقیدتی، فرهنگی، سیاسی و… . نکته اصلی‌ای که در آن وجود دارد اینکه موضوعات باید و با دقت بیشتری انتخاب شود و از مدت‌ها قبل هم روی آن فکر شود تا اینکه خروجی مطلوب‌تری داشته باشد.

زیاری: بنده خیلی مایل نیستم که بگویم منبرهای بیرون و درون دانشگاه متفاوت هستند، منتها در ریز مسائلی که در دانشگاه عنوان می‌شود، آن خطیبی که می‌آید متوجه این امر می‌شود که با جامعه سطحی‌نگری مواجه نیست. این خطیب مسائلی را عنوان می‌کند که به صحت و سقم آن مطمئن باشد و جامعه حاضر در جلسه آن را بپذیرد. حالا دو بخش اصلی مدنظر است‌؛ یکی اینکه بیان تجربیات گذشته چون قیام امام حسین را یک تجربه می‌دانیم و دوم عنوان کردن مسائل روز است.

هیات باید سیاسی باشد؟

نیکخواه: چون ما خودمان را پرچمدار اشاعه معارف اهل بیت می‌دانیم، در مراسم محرم به هر کاری که نگاه می‌اندازیم امکان ندارد از سیاست جدا باشد. جدا کردن سیاست از هیات و دین امکان ندارد، به دلیل اینکه قیام امام حسین، قیامی برای فهم مردم در مقابل حکومت ظالمانه یزید بود. این قضیه سیاسی‌ترین مساله آن زمان بوده است.

زیاری: حضرت آقا می‌فرمایند: «هیات سکولار نداریم.» حرکت امام حسین یک حرکت سیاسی بوده است. ایشان به دنبال از بین بردن حکومت غاصب یزید و همچنین به دنبال تشکیل حکومت اسلامی بودند. از طرفی ما هیاتی نداریم که بخواهد دین را از سیاست جدا کند. البته ما اینجا یک فضای سیاسی و یک فضای جناحی داریم. خطیب هیات باید مباحث سیاسی را در جلسات ارائه کند. اما این به معنای یک حرکت جناحی نیست. هیات‌ها نباید خود را جزء فلان حزب سیاسی بدانند؛ چرا‌که این کار در نگاه ما مذموم است.

خاطره‌انگیزترین برنامه‌ای که در هیات‌تان داشته‌اید، چه بوده است؟

نیکخواه: فعالیت در هیات همه‌اش خاطره است. برای من جذاب‌ترین خاطره به اربعین سال ۹۰ بر می‌گردد که تشییع جنازه شهید احمدی‌روشن در مسجد دانشگاه برگزار شد.

زیاری: این خاطره برمی‌گردد به اولین سالی که ما می‌خواستیم تدارک شام برای هیات ببینیم تا آن را از بیرون تهیه نکنیم. مراسم ساعت ۱۰ تمام می‌شد و ما باید شام را آماده می‌کردیم. بچه‌ها ساعت ۸ رفتند تا عدس را بگیرند و ساعت ۹:۱۵ برگشتند. حالا نه کپسولی آماده بود و نه گازی. همه چیز روی هوا بود. ما ساعت ۹:۳۰ عدس را روی گاز گذاشتیم. غذا به طور معجزه‌آسایی تا ساعت ۱۰ آماده شد. در آنجا یک شعاری بین ما متداول شد مبنی بر اینکه: «‌ویدالله فوق ایدیهم».

نیکخواه: برنامه فاطمیه سال ۹۱ بود. پس از آن‌که غذای هیات آماده شد دوستان تازه فهمیدند ظروف یکبار مصرف را تهیه نکرده‌اند. غذا را در سینی‌های بزرگ ریختند و مردم دور آن نشستند و غذا خوردند.

استقبال مردم و دانشجویان از برنامه چطور است؟

نیکخواه: هیات‌های دانشجویی هر سال با افزایش جمعیت روبه‌رو هستند. هیات ما هر سال در شب عاشورا حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰ نفر افزایش جمعیت دارد. از آن جمعیت ۵۰ هزار نفری که در مراسم ما شرکت می‌کنند حدود ۲۰ هزار نفر دانشجویان، استادان و فرهیختگان هستند و بقیه مردم عادی‌اند خصوصا از منطقه غرب تهران.

زیاری: حضور مردم در شب‌های اول محرم بین ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ نفر است. تا شب دهم این جمعیت افزایش می‌یابد که ۶۰ درصد آن مردم هستند و مابقی دانشجو.

چالش‌های واقعی هیات دانشجویی چه مسائلی هستند؟

نیکخواه: یک بخشی به این مساله بر‌می‌گردد که جریان دانشجویی یک جریان سیاسی است. با اینکه هیات‌ها یک جریان اجتماعی هستند ولی دانشجویان عمدتا کارشناسی و کارشناسی‌ارشدند. هر دو سال نیروها عوض می‌شوند و باید دانشجویان جدیدی را جایگزین قبلی‌ها کرد. بحث بعدی این است که گاهی شاید یکسری سخنران‌ها و مداحان ذهنیت مثبتی نسبت به دانشگاه ندارند و فکر می‌کنند افرادی که در دانشگاه هستند، متدین نیستند و وقت‌شان را در دانشگاه‌ها صرف نمی‌کنند یا اینکه تعامل با دانشگاه و سیستم اداری‌اش برای آنها شاید سخت باشد. بحث سوم این است که چون هیات دانشجویی در دانشگاه است و یکسری بوروکراسی اداری نیز وجود دارد، کار را شاید سخت کند.

زیاری: از چالش‌های پیش‌روی هیات‌ها دعوت از سخنرانان و مداحان نام‌آشنایی است که به سختی می‌توان با آنها هماهنگی کرد. یکسری از سخنرانان هم هستند که دید بدی نسبت به دانشگاه دارند و به سختی قبول می‌کنند در دانشگاه سخنرانی کنند.

سخنرانان هیات‌های ثابت هستند یا متغیر؟ چرا؟

نیکخواه: ما معمولا سخنرانان ثابتی داریم. به این دلیل که پیدا کردن سخنرانی که بتواند هم با قشر دانشجو ارتباط برقرار کند و هم اینکه مفاهیم مرتبط با فضای دانشجویی را بازگو کند، کم است. دلیل دوم اینکه مخاطب به همان سخنرانی عادت می‌کند و مایل است به سخنرانی آن خطیب گوش دهد.

زیاری: ما بعد از هر مراسمی یکسری فرم‌های نظرسنجی پخش می‌کنیم و مردم میزان رضایت خودشان را از آن سخنران یا مداح بیان می‌کنند. طی سال‌های قبل سخنرانان متعددی دعوت شدند که از بین آنها یکسری گلچین شدند و ما ترجیح می‌دهیم از این سخنرانان استفاده کنیم. به نوعی سخنرانان متغیر باشند بهتر است.