کاش برجام مساله ملی می‌ماند

برهم زننده برجام  پای تبعات آن بایستد

به عنوان سرباز وطن می‌خواستم   به مردم گزارش بدهم

با امریکا درباره برجام و آینده آن مذاکره‌ای نداریم

٢۶ دی ماه یکهزار و سیصد و نود پنج. به گواه تقویم‌ها یک سال از اجرای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) گذشت؛ یک سالی که حتی در یک روز آن هم این توافق هسته‌ای روی آرامش به خود ندید و با توجه به تحولات روز به روز بین‌المللی به نظر نمی‌رسد که ٩ سال مانده از عمر آن نیز روزگاری متفاوت‌تر را تجربه کند. سید عباس عراقچی، معاون حقوقی و امور بین‌الملل وزارت امور خارجه را تا یک سال پیش همین روزها با عنوان مذاکره‌کننده ارشد یا رییس تیم مذاکراتی ایران می‌شناختیم.

از روز اجرا عنوان رییس ستاد پیگیری اجرای برجام نیز به عناوین وی اضافه شد تا خبرنگاران سراغ متن و حاشیه‌های توافق هسته‌ای را در ساعات متفاوت شبانه‌روز از وی بگیرند. روز گذشته نیز ساختمان شماره ٩ وزارت امور خارجه میزبان سید عباس عراقچی و خبرنگاران حوزه دپیلماسی بود. پرسش خبرنگاران و پاسخ‌های عراقچی دو ساعت طول کشید؛ دو ساعتی که در آن رسانه‌های منتقد برجام از شک و تردیدهای‌شان به ماهیت برجام سوال کردند و رسانه‌های موافق نیز از چند و چون اجرا در ٩ سال آینده و در سایه دولت تازه نفس امریکا پرسیدند.

عراقچی در ابتدای سخنانش توضیحات مبسوطی درباره دستاوردهای برجام داد و تاکید کرد که پرداختن به توافق هسته‌ای از منظر سیاست داخلی در حیطه کاری او قرار ندارد و وی در فرصت اندک در اختیار به مناسبت سالگرد اجرای برجام از دریچه سیاست خارجی دستاوردها را می‌گوید و از چالش‌های باقیمانده سخن می‌گوید. مشروح سخنان مقدماتی معاون حقوقی و امور بین‌الملل وزارت امور خارجه و رییس ستاد پیگیری برجام را می‌توانید در سایت «اعتمادآنلاین» مطالعه کنید. متن پرسش و پاسخ‌های مطرح شده در این نشست به شرح زیر است:

اگر آنها برجام را پاره کنند ما آن را آتش خواهیم زد

خبرنگار اعتماد در ابتدای این نشست پرسید شما اخیرا در وین مذاکرات دوجانبه‌ای با امریکا داشتید. با توجه به آنکه طی روزهای آینده شاهد اتمام دوران باراک اوباما و روی کار آمدن دونالد ترامپ هستیم، چه رایزنی‌هایی برای تضمین دادن این دولت برای حیات برجام انجام شده است؟

عراقچی در پاسخ به «اعتماد» گفت: ما جز در بعضی مسائل فنی مربوط به اجرای برجام مذاکره‌ای با امریکایی‌ها نداریم و مذاکرات با امریکا مدت‌هاست متوقف شده است. البته اگر جایی مساله‌ای مربوط به اجرای برجام مانند مبادلات بانکی و برگشت تحریم‌ها سوالاتی وجود داشته باشد، آن را پیگیری می‌کنیم ولی بیش از این در خصوص هیچ موضوعی حتی نسبت به برجام و آینده آن مذاکره نداریم.

او با اشاره به دیدار دوجانبه هیات ایران و امریکا در وین طی هفته گذشته گفت: روز دوشنبه و قبل از کمیسیون مشترک، مذاکرات دوجانبه‌ای درباره نقض برجام درخصوص تمدید قانون ایسا با امریکا داشتیم که این هم طبق مکانیسم برجام است که باید ابتدا نشست دوجانبه و بعد گروه همکاری و در نهایت کمیسیون مشترک برگزار شود. همان‌طور که بارها گفته شد برجام برای کشورهایی که به آن ملحق شده‌اند، تعهد بین‌المللی است و تعهد دوجانبه بین ایران و امریکا و هیچ کشور دیگری نیست. برجام توافقی چندجانبه بین ایران و ۶ کشور و اتحادیه اروپا به عنوان هماهنگ‌کننده مذاکرات بود و تعهدی که وجود دارد، تعهدی بین‌المللی است.

رییس ستاد پیگیری برجام با بیان اینکه رییس‌جمهور امریکا یا هر فرد دیگری می‌تواند تصمیم بگیرد برجام را کنار بگذارد، گفت: این تصمیم خودش است ولی پای تبعات آن هم باید بایستد. ما درباره برجام مذاکره مجددی نخواهیم داشت. برجام خاتمه یافته است. اگر آقای ترامپ تصمیم بگیرد برجام را پاره کند، این انتخاب ایشان است. عکس‌العمل ما روشن است و همان‌طور که گفته‌ایم اگر آنها برجام را پاره کنند، این سمت هم آن را آتش خواهد زد به این معنا که هیچ مذاکره مجددی در کار نخواهد بود و برجام به هیچ‌وجه دیگر باز نخواهد بود و آنها باید به همین توافقی که موجود است، پایبند بمانند.

مفهوم اجرای سختگیرانه برجام بی‌معناست

عراقچی در پاسخ به سوال خبرنگار «اعتماد» مبنی بر اینکه اخیرا صحبت‌هایی که مطرح شده است که دولت بعدی امریکا هرچند برجام را حفظ خواهد کرد ولی تحریم‌های غیرهسته‌ای بیشتر را اعمال می‌کند و فشار بیشتری به آژانس برای بازرسی‌های بیشتر و گسترده‌ وارد می‌کند و این کارها می‌تواند ایران را مجبور سازد خود از برجام کنار بکشد. ارزیابی شما از این تحلیل چیست؟ گفت: اخیرا بسیاری از مخالفان برجام به آقای ترامپ توصیه می‌کنند که شما برجام را نگه دارید ولی اجرای آن سخت‌گیرانه باشد به گونه‌ای که شرایط به سمتی برود که ایرانی‌ها خود برجام را کنار بگذارند.

مسلما ما مفهومی به عنوان اجرای سختگیرانه برجام قایل نیستیم. آنچه در برجام آمده است اجرای همراه با حسن نیت است. در برجام صراحتا ذکر شده است که کشورهای ١+۵ و ایران متعهد می‌شوند برجام را با حسن نیت و در فضای سازنده اجرا کنند و از هر اقدامی برخلاف متن و روح برجام باشد و اجرای موفقیت‌آمیز برجام را خدشه‌دار کند، خودداری کنند. پس اجرای برجام در فضای همراه با حسن‌نیت جزو تعهدات امریکا است ولی اگر به سمت دیگری بروند، به نظر ما اقدامی برخلاف برجام صورت گرفته است. اینکه ترامپ چه در بدو ریاست‌جمهوری‌اش و چه پس از مدتی، بین برجام و غیربرجام یکی را انتخاب کند، به خودش مربوط است و هر کدام را انتخاب کند، تبعاتش را خواهد دید ولی اینکه بخواهند برجام را به شکلی اجرا کنند که فضای سازنده لازم برای اجرای آن وجود نداشته باشد، حرکتی خلاف برجام و نقض برجام است.

مذاکره فقط درباره اجرای برجام است

خبرنگار اعتماد مجددا پرسید اینکه ما با دولت امریکا درباره برجام هیچ مذاکره‌ای نمی‌کنیم، نمی‌تواند حیات برجام را با خطر روبه‌رو سازد که معاون وزیر امور خارجه گفت: من به عنوان تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای می‌گویم که مذاکرات هسته‌ای با امریکا تمام شده است و بیشتر از این مذاکره‌ای با امریکا در موضوع هسته‌ای نداریم. در حوزه اجرا ممکن است در سطح فنی و اینکه آنها تعهدات‌شان را به درستی انجام نمی‌دهند، مذاکراتی انجام شود ولی مذاکرات سیاسی تمام شده است و نه با دولت فعلی و نه دولت آینده وارد مذاکره سیاسی درخصوص برجام و آینده برجام نشده و نخواهیم شد مگر اینکه دستورات تغییر کند که هم‌اینک چشم‌اندازی در این زمینه نیست.

از دید ما برجام تمام شده است و موانعی که بر سر اقتصاد ایران وجود داشت و باید برداشته می‌شد برداشته شده است و باید مراقب سنگ‌‌اندازی‌ها باشیم چون می‌خواهند برجام را خدشه‌دار بکنند که از دید ما تحمل نخواهد شد. مذاکره‌ای هم با کسی نداریم. طرف مقابل تعهداتی را در برجام قبول کرده است که باید آن را هم اجرا کند.

مذاکرات هسته‌ای نبرد اراده‌ها بود

خبرنگاری گفت که جیمز ماتیس، گزینه وزارت دفاع ترامپ گفته است که برجام ناقص است ولی باید اجرا شود. دیگر سیاستمداران امریکایی نیز می‌گویند که برجام باید اجرا شود. در این راستا، آینده برجام را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای پاسخ داد: طبیعی است هیچ اعتمادی به امریکا نبوده و به همین خاطر در برجام قید شده است که توافق را باید در فضایی سازنده و با حسن‌نیت اجرا شود برای اینکه جلوی حرکات شیطنت‌آمیز گرفته شود.

عراقچی با اشاره به مخالفان برجام گفت: خیلی‌ها در امریکا برجام را توافق نامطلوب می‌دانند و کماکان معتقدند سیاست امریکا باید سیاست غنی‌سازی صفر باشد، همان سیاستی که سال‌ها دنبال کردند ولی بالاخره کوتاه آمدند. مذاکرات هسته‌ای باید به عنوان یک نبرد اراده‌ها بین جمهوری اسلامی ایران و امریکا در تاریخ ثبت شود. آنها می‌گفتند سیاست غنی‌سازی صفر و ما می‌گفتیم یک روز هم غنی‌سازی را تعلیق نمی‌کنیم و تاریخ قضاوت می‌کند که چه کسی در این برد بزرگ پیروز شد و غنی‌سازی خود را تحمیل کرد و چه کسی سیاست غنی‌سازی صفر را کنار گذاشت و همه قطعنامه‌های شورای امنیت را بدون یک روز اجرا لغو کرد.

همین مسائل موجب شده است تا دولت اوباما زیر فشار و انتقاد باشد ولی حرکت خردمندانه جمهوری اسلامی در طول مذاکرات برجام و بعد از اجرای برجام و پس از بسته شدن پرونده پی‌ام‌دی و کنار رفتن ادعاها علیه ایران، شرایطی ایجاد شده است که دیگر کسی نمی‌تواند با جمهوری اسلامی ایران همانند سابق رفتار کند. به همین خاطر مشاهده می‌کنیم وزیر دفاع امریکا موضعی که می‌گیرد با موضعی که ترامپ گرفته، متفاوت است. وزیر خارجه جدیدی که اکنون در مجلس امریکا پاسخگو هست هم می‌گوید باید برجام را بررسی کاملی بکنیم. البته من دیدم برخی‌ها این مساله را اشتباه ترجمه کرده‌اند و از آن به عنوان بازبینی سخن گفته‌اند در حالی که ما بازبینی برجام نداریم، بلکه او گفته است باید در امریکا بررسی کاملی انجام دهیم و ببینیم منافع و مضار آن چیست. برجام از دید ما واقعیت تثبیت شده و برداشت بسیاری از تحلیلگران نیز آن است که دولت جدید امریکا هم قادر به کنار گذاشتن آن نیست.

برنامه هسته‌ای ما کاملا برگشت‌پذیر است

او با بیان اینکه اگر امریکایی‌ها تصمیم به کنار گذاشتن برجام بگیرند با ضرس قاطع می‌گویم آماده همه شرایط هستیم، گفت: هم برنامه هسته‌ای ما کاملا برگشت‌پذیر است و طبق مصوبه مجلس شورای اسلامی آمادگی کامل وجود دارد که در همان دوره زمانی که مجلس مشخص کرده است، برنامه ما بلافاصله به بعضی از نقاطی که قبلا قرار داشت، برگردد. در حوزه تحریم‌ها اوضاع به‌شدت فرق کرده است، گشایش‌هایی ایجاد شده است. دیگر کسی نمی‌تواند ایران را به عنوان تهدید معرفی کند و بگوید ایران به دنبال اهداف پنهان است. آژانس حقانیت ایران را در مساله هسته‌ای اثبات کرد، بنابراین کاملا اوضاع فرق کرده است و بنابراین فکر نمی‌کنم کسی ایران را که یک بازیگر اصلی و قدرتمندی است، تحت چالش قرار دهد.

هر نقضی  منجر به از بین رفتن برجام نمی‌شود

معاون ظریف در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه رویترز پس از کمیسیون مشترک برجام خبری را منتشر کرد که شما در این نشست تاکید بر نقض ماهوی برجام بر اثر تمدید قانون ایسا نداشته‌اید و از شدت اعتراض به این مساله کاسته شده است چون قبل از این نشست، براساس دستور جان کری، تحریم‌های موجود در ایسا، به حالت تعلیق درآمده‌اند. آیا ایران از ابتدا معتقد بود که تمدید ایسا نقض برجام است یا تعلیق اجرا توسط کری، موجب تغییر موضع ایران شد؟ گفت: قانون ایسا معروف به قانون داماتو در سال ١٩٩۶ به ادعای حمایت ایران از تروریسم، موضوع حقوق‌بشر و تلاش برای دستیابی به سلاح کشتارجمعی علیه ایران وضع شده است و در آن مقطع هنوز بحران هسته‌ای ایران شروع نشده بود.

موضوع هسته‌ای ایران از سال ٢٠٠۶ حاد شد. امریکایی‌ها در زمان مذاکرات معتقد بودند ایسا تحریم هسته‌ای نیست و این موضوع از چالش‌های بزرگی بود که ما توانستیم اعضای ١+۵ را متقاعد کنیم که ایسا تحریم هسته‌ای است چون یکی از دلایل وضع آن تلاش ایران برای دستیابی به سلاح‌های کشتارجمعی از جمله سلاح اتمی است و چون این دلیل در ایسا ذکر شده، بنابراین تحریم هسته‌ای است.

عراقچی با بیان اینکه یکی از کارهای بزرگی در جریان مذاکرات انجام شد، این بود که ایسا به عنوان تحریم هسته‌ای شناسایی شد، گفت: ما این قانون را به عنوان تحریم هسته‌ای جا انداختیم و رییس‌جمهوری امریکا موظف شد این تحریم‌ها را بلااثر و متوقف کند. بحث دیگری که در مذاکرات با امریکایی‌ها داشتیم این بود که با توجه به اینکه ایسا در آخر دسامبر ٢٠١۶ به پایان می‌رسد، تمدید آن هم به معنای تحریم جدید بود و از نظر ما نقض برجام است. در برجام آمده است که امریکا یا هر کسی دیگر حق ندارد تحریم‌های لغو شده را دوباره اعمال کند. ما در همان مقطع هم گفتیم که تمدید این قانون نقض برجام است چراکه به معنای اعمال تحریم جدید است. ولی همانطور که می‌دانید تمدید این قانون دست دولت نیست بلکه دست کنگره امریکا است و سیاست ما هم این بود که چیزی در برجام به کنگره موکول نشود. هیچ چیزی در برجام نیست که اختیارش به کنگره سپره شده باشد.

با توجه به فضایی که در کنگره وجود دارد نباید اختیار را به آنها بدهید که در آنجا نتانیاهو حق وتو دارد. با این حال، تمدید قانون ایسا در اختیار کنگره است. با این وجود ما از همان ابتدا در این باره موضع‌گیری کردیم و در مذاکراتی که در کمیسیون مشترک داشتیم و در ملاقات با هیات‌های اروپا و امریکا تاکید کردیم که تمدید ایسا نقض برجام است؛ چون دوره آن در سال ٢٠١۶ به پایان می‌رسد و تمدید آن در ٢٠١٧ تحریم‌های جدید است و در این خصوص ما اختلاف تفسیری با هم داشتیم.

او با یادآوری وحدت نظر در کشور درخصوص نحوه برخورد با تمدید قانون ایسا گفت: برخلاف درون کشور، در میان اعضای ١+۵ در این خصوص وحدت نظر وجود ندارد. امریکا می‌گوید این اقدام نقض برجام نیست و حتی روسیه و چین هم می‌گویند تمدید این قانون نقض برجام نیست. چرا نقض نیست؟ چون امریکا آن را اجرا نخواهد کرد و حتی اگر تمدید شود، اجرایی نخواهد شد کما اینکه جان کری بلافاصله پس از تمدید، دستور بلااثر کردن آن را صادر کرد.

با این حال، همه متفق‌القول هستند که اگر امریکا قانون ایسا را اجرا کند، برجام را نقض کرده است. در همین راستا، نامه‌نگاری‌هایی صورت گرفت و پس از آن هم، هیات نظارت بر اجرای برجام تصمیماتی برای مقابله با این تصمیم اتخاذ کرد و این تصمیمات در شکل دو نامه رییس‌جمهور به آقای دکتر صالحی و آقای ظریف تبلور یافت. در این چارچوب، وزارت امور خارجه موظف شد با درخواست تشکیل کمیسیون مشترک، موضع سیاسی ایران مبنی بر اینکه تمدید ایسا نقض برجام است را ثبت کند و از اجرایی شدن آن جلوگیری کند که این اتفاق افتاد و در نشست کمیسیون هم نگرانی ایران جدی گرفته شد و هم اعضا تاکید کردند که اگر ایسا اجرایی شود، نقض فاحش برجام است.

رییس ستاد پیگیری برجام با تشریح شرایط نقض برجام گفت: ما در برجام دو نقض داریم: نقض و نقض فاحش. هر نقضی منجر به از بین رفتن برجام نمی‌شود کما اینکه آژانس در آخرین گزارش خود در خصوص ذخایر آب سنگین ایران گفت که این ذخایر از ١٣٠ تن به ١٣٠ و ١٠٠ کیلو رسیده است که البته بلافاصله با فروش آب سنگین این مساله جبران شد. این ١٠٠ کیلو نقض فاحش برجام به شمار نمی‌رود. اینکه تمدید قانون آیسا یا عدم اجرایی شدن که آثار عملی ندارد، نقض است یا نقض فاحش، هیات نظارت بر اجرای برجام تشخیص می‌دهد و در خصوص عکس‌العمل هم در آنجا تصمیم‌گیری می‌شود. فکر می‌کنم عکس‌العملی که در موضوع پیشران‌ها ارایه شد، اهمیت خاصی دارد که رسانه‌ها هم به اهمیت آن چندان نپرداختند و باید بحث پیشران‌ها روشن‌تر شود.

عراقچی افزود: نکته دیگری که باید توضیح بدهم، آن است که برخی می‌گویند براساس بند ٣۶ و ٣٧ برجام، اگر شکایتی صورت بگیرد، تحریم‌ها بازمی‌گردد. من به یاد دارم زمانی که برجام در مجلس بررسی می‌شد به‌طور مفصل توضیح دادیم. سازوکار حل اختلاف در برجام به این شکل است که اگر کشوری شاکی باشد که طرف مقابل یا یکی از اعضا به وظایف و تعهدات خود عمل نکرده ابتدا در نشست دوجانبه مورد بررسی قرار می‌دهند و بعد از آن کارگروه تحریم و فنی در این خصوص تصمیم‌گیری کرده و در نهایت کمیسیون مشترک به نتیجه می‌رسد و بعد از کمیسیون مشترک در سطح وزرا و بعد هم در شورای امنیت تصمیم‌گیری می‌شود.

نکته‌ای که باید به آن دقت کرد، این است که زمانی که مساله‌ای به کمیسیون مشترک می‌رسد اگر کشور مربوطه نتیجه نگیرد اگر ما این کشور باشیم دیگر ادامه مسیر نمی‌دهیم و مسیر جدا می‌شود و ما به شورای امنیت نمی‌رویم و طرف مقابل به شورای امنیت می‌رود. اگر بند ٣۶ را بخوانیم، می‌گوید اگر کشور شاکی راضی نشود، تعهدات خود را به صورت جزیی یا کلی متوقف می‌کند یا به شورای امنیت مراجعه می‌کند که برای ما شورای امنیت معنایی ندارد چون دلیلی ندارد به نهادی مراجعه کنیم که همان کشورها در آنجا قاضی هستند. ما به بند ٣۶ بازمی‌گردیم و تعهدات خودمان را جزیی یا کلی براساس تشخیص هیات نظارت متوقف می‌کنیم. این هیات نظارت است که تصمیم می‌گیرد، چگونه عمل کند. بنابراین رفتن به شورای امنیت خارج از موضوع است و اتفاق نخواهد افتاد.

پرژه مدرنیزه کردن اراک متعلق به ایران است

عراقچی در پاسخ به این سوال که بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انژری اتمی گفته است که قیمت مطرح شده از سوی چین بالاتر از سطح جهانی است، چه رایزنی‌هایی درخصوص بازطراحی رآکتور اراک در نشست اخیر کمیسیون مشترک برجام در وین صورت گرفت، گفت: اینکه آقای کمالوندی گفتند که در یکی از قراردادها با چینی‌ها در مورد قیمت صبحت می‌کنند و قیمت کمی زیاد است، من کاری به ماهیت قضیه ندارم اما پیامی در آن نهفته است و اینکه همکاری ما با چین و بقیه اعضا در مدرنیزه کردن رآکتور اراک آنقدر خوب پیش می‌رود که دعوا به قیمت رسیده است.

ما اگر همه قبول داریم قیمت کم و زیاد است بنابراین کارها خوب پیش می‌رود. دوستان ما در سازمان انرژی اتمی مذاکرات خوبی را هدایت کردند؛ خیلی از موانعی که وجود داشت رفع شده و طراحی‌ها صورت گرفته است. پروژه مدرنیزه کردن اراک متعلق به ایران است و مجری هم ایران است، خود ما هم طراحی و هم اجرا می‌کنیم. آنچه به ١+۵ مربوط می‌شود، تایید گواهینامه‌های بین‌المللی است مبنی بر صحت این رآکتور و کمک به ساخت و تامین تجهیزات و مشاوره است و قراردادی هم که آقای کمالوندی اشاره کرده‌اند، مربوط به مشاوره است و موانع موجود، موانع قیمت است.

صدا  و سیما دبه کرد

او درباره اتفاقات رخداده برای حضور او در یک برنامه تلویزیونی و شرط‌گذاری صداوسیما برای او گفت: وقتی که از کمیسیون مشترک برگشتم، دوستان صداوسیما مدت‌ها است که خواستار حضور من در صداوسیما بودند. روز چهارشنبه شب حداقل سه شبکه با من تماس گرفتند برای اینکه در یک جلسه‌ای برای گفت‌وگو حاضر شوم. با یکی از شبکه‌ها توافق کردیم، خود آنها پیشنهاد کردند و گفتند بیایید گزارش کمیسیون مشترک را بدهید و در سالگرد اجرای برجام سخن بگویید. گفتند فقط شما هستید و ما مهمان دیگر نداریم. ظهر روز شنبه تماس گرفتند و گفتند به ما گفته‌اند شرایط عوض شده و گفتند فلانی تنها نیاید. به نظر من، اصلا چیز خیلی پیچیده‌ای نبود.

معاون وزیر امور خارجه با بیان اینکه سازمان قراری با من گذاشت و بعد هم دبه کرد اما خیلی چیز مهمی نیست، اظهار داشت: خیلی وارد نمی‌شوم. مهم این بود صحبت‌ها گفته شود. البته اگر در صداوسیما برای جمع بزرگ‌تر گفته می‌شد شاید بهتر بود. فکر نمی‌کنم در هیچ جای دنیا دیپلمات و مقام رسمی برای گزارش کار حاضر شود و بعد در کنار وی یک منتقد بنشیند. ما مشکلی برای مناظره و نشست با منتقدین نداریم. خیلی از شما می‌دانید و در جلساتی بودید که با منتقدین و غیرمنتقدین حضور داشتیم و در جلسات خصوصی خیلی از منتقدین را بارها به وزارت خارجه دعوت کردیم.

همان موقع که رهبری فرمودند منتقدین نظرات‌شان شنیده شود؛ وزارت خارجه جلسات متعددی داشت. بعضی از آقایان البته هیچ‌وقت تشریف نیاوردند ولی خیلی‌های دیگر آمدند و ما از نظرات آنها هم استفاده کردیم که خیلی هم مفید بود اما وقتی شما یک سربازتان از میدان برمی‌گردد و می‌خواهد گزارش دهد و یک منتقد را کنار او بنشانید، خیلی کار قشنگی نیست. به من گفته بودند تنها هستید، بعد گفتند تصمیم عوض شده است.

تمام پول‌های ما در دسترس است

عراقچی در پاسخ به این سوال که امریکایی‌ها در نشست اخیر کمیسیون برجام شفاها امریکایی‌ها قول به تعلیق و لغو تحریم‌ها داده‌اند. با توجه به نقض عهد آنها، این اتفاق زیاد افتاده است و نشان می‌دهد امریکا قابل اعتماد نیست. چه تضمینی برای وفای به عهد آنها وجود دارد؟ گفت: اینکه یک کلمه را از یک جا برمی‌دارند و بر آن داستان‌پردازی می‌شود، چندان درست نیست. امریکایی‌ها اجرای قانون ایسا را به خاطر برجام متوقف کرده بودند، وقتی کنگره آن را تمدید کرد بلافاصله متوقف کردند و از نظر قوانین امریکا با دستور رییس‌جمهور امریکا که به وزیر خارجه تفویض شده، قانون ایسا متوقف و بلااثر است.

بحث قول نبود، آنها در عمل قانون را متوقف کردند. طبق برجام هم متعهد هستند این توقف را ادامه دهند. رییس‌جمهور امریکا متعهد است طبق برجام قوانین تحریم‌های کنگره مربوط به ایران را متوقف کرده و آن را ادامه دهد و هرجا چه اوباما و چه رییس‌جمهور بعدی توقف نکند، نقض فاحش مرتکب شده و اگر باعث برگشت تحریم‌ها شود، نقض فاحش رخ داده است. با اینکه ایسا تمدید شده است ولی نقض فاحش رخ نداده است و در اجرا هیچ تحریمی در عمل دوباره برنگشته است.

او در پاسخ به این سوال که چه مقدار پول پس از برجام آزاد شده و در کدام بخش صرف شده است، گفت: تا قبل از اجرایی شدن برجام و در طول مذاکرات، قریب به ١٢ میلیارد دلار از دارایی‌های ایران آزاد شد. طبق قراردادمان در ژنو هر ماه ٧٠٠ میلیون دلار آزاد می‌شد. بعد از برجام هم همه دارایی‌های مسدود شده ایران آزاد و در دسترس بانک مرکزی است.

اگر منظور این است که چقدر این پول در دسترس است، همه پول‌های ما در دسترس است و جایی نیست که بانک مرکزی گزارش داده باشد پول‌هایی که قرار بوده آزاد شود، آزادنشده باشد. البته دو، سه مورد پول‌های برجام آزاد شده ولی به خاطر مشکلات دیگر مثل روابط دوجانبه با آن کشور، این پول به کشور برنگشته است. به طور مثال، در دوران تحریم، مقداری از پول‌های‌مان را در آن کشور گذاشتیم ولی اینکه بخواهیم آن پول را آزاد کنیم، مقداری این کشورها سخت‌شان باشد یا انتظاراتی دارند اما هیچ پولی در جایی به خاطر برجام مسدود نیست. همه پول‌های بانک مرکزی در اختیار بانک مرکزی است. در گزارشی که به مجلس ارایه می‌دهیم، در یک سال گذشته بالای ٨٠ هزار ال‌سی و حواله بانکی و حواله‌های مختلف را بانک مرکزی جابه‌جا کرده است که مبلغی بالغ بر ٢۶ میلیارد دلار در اشکال مختلف است و این نشان می‌دهد سیستم کار می‌کند و مانع برجامی وجود ندارد. البته موانع دیگر مانند بدعهدی امریکا وجود دارد که سعی می‌کنیم آنها برطرف شود.

به ادامه نیافتن دشمنی امریکا شک کنید

رییس ستاد پیگیری برجام در پاسخ به این سوال که واکنش ایران به اعمال تحریم‌های جدید با بهانه‌های مختلف از سوی کنگره امریکا چیست، گفت: اینکه کنگره امریکا یا دولت بعدی امریکا اقدامی علیه ایران انجام دهد و تحریم جدیدی تصویب بکند و اقدامات خصمانه خود را ادامه دهند، کاملا محتمل است و باید انتظار آن را داشت و اگر نباشد باید تردید کرد. در اخبار دیروز و امروز، دیدیم، قانون وضعیت اضطراری از سوی اوباما تمدید شد. در یکی، دو جا مشاهده کردم این چه برجامی است که امریکا این وضعیت را تمدید می‌کند. اتفاقا اگر اوباما این قانون را تمدید نمی‌کرد باید به برجام مشکوک می‌شدیم. اگر دشمنی را ادامه نمی‌داد باید مشکوک می‌شدیم. برجام فقط یکی از موضوعات بین ایران و ۶ کشور را مدیریت و حل و فصل کرده است. برجام دلیل بر دوستی ما و امریکا نیست و نخواهد بود.

به واسطه برجام نه با امریکا دوست و نه شریک شدیم، آنها سیاست خصمانه خود را ادامه خواهند داد. اگر به این سیاست ادامه ندهند، شما باید بپرسید که چه شده است؟ بعضی دوستان طوری سوال می‌کنند انگار شایق بودند در اثر برجام همه مشکلات با امریکا حل شود حالا که حل نشده همه شاکی هستند که خصومت‌ها ادامه دارد. باید قدم به قدم با خصومت‌های‌شان مقابله کرد. ما در وزارت امور خارجه مقابل همه اینها محکم ایستاد‌ه‌ایم و سعی می‌کنیم مشکلات را حل کنیم و در برابر دشمنی امریکا، کنگره و رییس‌جمهور امریکا و هر کس دیگری بایستیم. موضع کشور هم باید واحد باشد و با وحدت ملی رفتار کرد.

در مباحث رسانه‌ای کمتر به غربی‌هااعتماد کنید

عراقچی در پاسخ به این سوال که پس از کمیسیون مشترک برجام موضوعی در برخی‌ از رسانه‌های غربی منتشر شد، مبنی بر اینکه ایران ذخایر اورانیومش در کشور را از ٣٠٠ کیلوگرم کاهش دهد زیرا رسوبات نیروگاه اراک که ارزش اقتصادی هم ندارد، کاسته شده و ایران حق نگهداری ٢٠٠ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده را دارد، این ماجرا تا چه اندازه واقعیت دارد و آیا این نقض برجام نیست؟ گفت: من خواهش می‌کنم در این مسائل کمتر به منابع غربی اعتماد کنید، همان‌طور که دوستان توقع دارند ما به غربی‌ها اعتماد نکنیم، شما نیز مدام به رسانه‌هایی همچون وال‌استریت ژورنال اعتماد نکنید.

بدانید اگر این رسانه‌ها چیزی را می‌نویسند، براساس خصومت‌شان چیزی را می‌نویسند. اتفاقا امریکایی‌ها هر جا در طول مذاکرات عقب رفته‌اند، در یکی از نشریات خود رجزی خواندند که همین مبنای تصمیم‌گیری برای خیلی‌ها در داخل کشور شده است. اما درباره این ٢٠٠ کیلو یا ٣٠٠ کیلو باید بگویم، یکی از اقدامات خوب در طول مذاکرات که در چند ماه گذشته همکاران سازمان انرژی اتمی در مذاکرات ١+۵ حل کردند، مساله نحوه محاسبه ٣٠٠ کیلو ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران است. در برجام آمده است که میزان ذخایر غنی‌شده ایران در داخل کشور باید ٣٠٠ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده در هر شکل و فرمی باشد.

در طول اجرای برجام، در این مساله با دو مشکل مواجه بودیم؛ یکی اینکه آژانس انرژی اتمی می‌گفت اگر هر شکلی از اورانیوم ملاک است، مقداری اورانیوم در لوله‌ها رسوب کرده که غنی‌شده است. در محاسبه اولیه آژانس موادی که به این لوله‌ها تزریق شده و موادی بازمی‌گردد، حدود ١٢٠ کیلوگرم رسوبات در لوله‌های تاسیسات اصفهان محاسبه شده بود که بعدا برآورد خود را اصلاح کرد و به ١٠٠ کیلوگرم کاهش داد. این موضوع مذاکره میان ایران و ١+۵ در سطح کارشناسی بررسی شد. نهایتا در مذاکره با ١+۵ توافق شد این ١٠٠ کیلوگرم با تمهیداتی جزو مواد غنی‌شده ایران نباشد.

این به معنای آن است که از ٣٠٠ کیلو سقف ذخیره ایران، ١٠٠ کیلوی آن‌که مربوط به رسوبات بود، آزاد شد و فضای غنی‌سازی بزرگی برای ما باز شد. موضوع دوم، سوخت‌هایی بود که از مواد غنی شده تبدیل به سوخت می‌شدند که بنا بود از میزان ذخایر خارج شود که این موضوع هم بعد از مدت‌ها مذاکره به توافق رسیدیم که صفحات سوخت با یک مشخصات ویژه پرتودهی شده باشند، جزو ذخایر ٣٠٠ کیلو محاسبه نشود و این فضای تنفسی خوبی برای میزان ذخایر ٣٠٠کیلویی ما باز شده است.

در سیاست، هیچ روز آرامی نداریم

عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای در پاسخ به این سوال که با توجه به قدرت‌گیری راست‌افراطی در اروپا و انتخابات آتی ریاست‌جمهوری ایران و همچنین رییس‌جمهور جدید امریکا، چشم‌انداز برجام را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ گفت: همان‌طور که گفتم برجام کار خود را تا به امروز کرده است. برجام در بسیاری از ابعاد سیاسی، تحریم‌ها و حتی مساله هسته‌ای کار خود را انجام داده و گشایش‌هایی ایجاد شده است.

البته اثربخشی رفع تحریم‌ها موضوع دیگری است. اینکه آینده با چه شرایطی مواجه می‌شویم، باید گفت در سیاست، هیچ روزی روز آرامش نخواهد بود، چالش‌های مختلف و موضوع‌های مختلف همیشه وجود دارند. یک روز به انتخابات ایران و روز دیگر انتخابات امریکا و یک روز موضع‌گیری کنگره و یک روز خصومت‌های رژیم صهیونیستی مربوط می‌شود. فکر می‌کنم تا جمهوری اسلامی ایران است و به اعتقاد و آرمان‌های خود پایبند است، هر روز از این قبیل چالش‌ها مواجه خواهد بود و باید برای مقابله با آن آماده باشیم.

عراقچی در پاسخ به این سوال که شما و آقای ظریف به موانعی اشاره کرده بودید که با نامه‌نگاری‌های صورت گرفته از سوی مراجع ذی‌صلاح امریکایی مانند وزارت خارجه و وزارت خزانه‌داری صادر شده است، رفع می‌شدند، آیا در دولت جدید امریکا، این نامه‌ها همچنان اعتبار خواهند داشت؟ گفت: بستگی دارد با چه مشکلی مواجه شویم. در حال حاضر اکثر مشکلات با نامه‌نگاری و از طریق مذاکره فنی با ١+۵ و امریکا، برطرف شده است.

من نمونه این مساله را ذکر می‌کنم که اخیرا این مساله حل شد و آن بحث، این بود که در صورت بازگشت احتمالی تحریم‌ها، چه شرایطی بر بدهی‌های ایران حاکم خواهد شد؟ یکی از بحث‌هایی که با بسیاری از بانک‌ها، بنگاه‌های بزرگ و خطوط اعتباری داشتیم، این بود که اگر احیانا تحریم‌ها بازگردد از دید آنها چه اتفاقی در خطوط اعتباری، وام یا سرمایه‌گذاری و همکاری ایجاد شده خواهد افتاد. تا دو، سه هفته گذشته موضع اوفک این بود که بدهی‌های ایران، هال می‌شود و ایران باید بلافاصله بدهی‌هایش را بپردازد. این مساله کاملا ناشدنی بود.

فرض کنید ژاپن ١٠ میلیارد دلار خط اعتباری به ایران داده است، کره ١٣ میلیارد دلار خط اعتباری به ایران داده است و… مجموع این خطوط اعتباری ۶٠، ٧٠ میلیارد دلار می‌شود. اگر بازگشت تحریم‌ها رخ بدهد، اوفک معتقد بود که در این صورت بدهی‌های ایران باید بلافاصله پرداخت شود در حالی که ما معتقد بودیم این شدنی نیست. مذاکراتی با آنها داشتیم که حدود یک سال طول کشید که در نهایت اوفک قبول کرد اگر چنین اتفاقی رخ دهد، بدهی‌های ایران طبق جدول زمانی خود انجام خواهد شد. بر این اساس، مذاکرات جدید شروع شده و در ماه‌های آتی استفاده از این خطوط اعتبار، عملیاتی خواهد شد. البته به این بدان معنی نیست که فردی نگران سرنوشت تحریم‌ها نیست بلکه به نوعی ایجاد آرامش است برای افرادی که می‌خواهند با ایران فعالیت اقتصادی داشته باشند.

تمام پول‌های حاصل از فروش نفت قابل وصول است

خبرنگاری خطاب به عراقچی مدعی شد: بنا بر آنچه امروز در این نشست مطرح کردید هیچ مانعی برای انجام مبادلات بانکی وجود ندارد و همه پول‌های بلوکه در دسترس بانک مرکزی است. این اظهارات در حالی است که چندی پیش آقای بروجردی در مصاحبه‌ای گفت که پول نفتی که ما می‌فروشیم به کشور برنمی‌گردد و البته به عنوان سرمایه ملی ما از آن یاد کرد. همچنین موضوع دیگری که رییس کمیسیون امنیت ملی عنوان کرد نحوه پرداخت پول کارمندان سفارتخانه‌ها بود که با چمدان منتقل می‌شود؛ در‌صورتی که جنابعالی در ابتدای صحبت‌های‌تان گفتید که ما دیگر از آن مسیرهای غیررسمی مبادله‌ای نداریم.

در این خصوص توضیحاتی ارایه دهید. معاون وزیر امور خارجه در این باره پاسخ داد: تمام پول‌های حاصل از فروش نفت اکنون قابل وصول و دسترسی است و منتقل می‌شود و در حساب‌های بانک مرکزی و وزارت نفت گذاشته می‌شود. یک مثال هم گفتم شاهد مثال هم این است که وقتی صحبت از رشد اقتصادی کشور می‌شود منتقدان هم می‌گویند این رشد به خاطر رشد بخش انرژی است و ۴/٧ رشد اقتصادی است و این نشان می‌دهد که کشور دارد به رشد اقتصادی برمی‌گردد.

عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده تصریح کرد: در مورد بحث سفارتخانه‌ها هم تا آنجایی که من اطلاع دارم اکثر سفارتخانه‌ها از طریق بانکی، وجوه خودشان را دریافت می‌کنند به خصوص در کشورهایی که در گذشته مشکل داشتیم بسیاری از آنها حل شده و برخی کشورهای دیگر که در دوردست مانند امریکای لاتین هستند که چون سیستم‌های بانکی آنها با دلار کار می‌کند هنوز تبادلات پولی و مالی به‌طور کامل برقرار نشده است. اولویت ما هم نبوده است. در حوزه مالی و بانکی همه‌چیز هنوز به حالت عادی برنگشته است.

موانعی وجود دارد که هیچ کدام از این موانع برجامی نیست یا حداقل اینکه اکثرش برجامی نیست بلکه موانعی است که ناشی از تحریم‌های اولیه است؛ موانعی که ما از سیستم مالی امریکا و دلار نمی‌توانیم استفاده کنیم، ناشی از قوانین پولشویی و تروریسم و… است اما هیچ مانعی نیست که بانک مرکزی طبق برجام بگوید فلان حساب باید آزاد شده باشد و این کار نشده باشد.

نفس شکستن دیوار ایران‌هراسی مهم بود

عراقچی ادامه داد: به‌طور مثال بانک‌های بزرگ هنوز با ما کار نمی‌کنند. البته اخیرا یکی دوتا از آنها شروع به کار کرده‌اند ولی عدم همکاری بانک‌های بزرگ با ما دلیل نیست که گفته شود هیچ کاری انجام نشده است؛ ان‌شاءالله فکر می‌کنم هر چه شرایط اقتصادی کشور بهتر شود ورود بانک‌ها و شرکت‌های بزرگ هم بیشتر خواهد شد. با توجه به اینکه این روزها بحث هواپیما و ایرباس مطرح است و خصوصا در این مورد بحث‌های بسیار زیادی شده است به نظر من ورود ایرباس آنقدر اهمیت ندارد که نفس شکستن این دیوار اهمیت دارد.

در همه کشورها این موضوع را می‌بینند وقتی بزرگ‌ترین برندهای ساخته شده در امریکا و اروپا وارد یک کشور می‌شوند و با ایران کار می‌کنند، این یک اطمینان‌بخشی به همه می‌دهد؛ وقتی برند شماره یک امریکا که بویینگ است می‌آید با ایران کار کند و می‌گوید مشکل بانکی نداریم، وقتی ایرباس برند شماره یک اروپا با ایران کار می‌کند و می‌گوید مشکل تحریم و مشکل بازگشت‌پذیری تحریم‌ها را ندارم؛ این یعنی چی؟ یعنی یک اطمینانی را به همه بازار می‌دهد.

او با بیان اینکه امیدوارم خودمان این اطمینان را در داخل از بین نبریم، گفت: ما وقتی که به غربی‌ها می‌گوییم ایجاد فضای سازنده برای اجرای برجام جزو تعهدات شما است، باید این فضای سازنده را خودمان نیز برای سرمایه‌گذاران و به هرحال برای کسانی که می‌خواهند کار اقتصادی کنند ایجاد کنیم. حضرت آقا در مورد نامه معروف خودشان در برجام تاکید کردند که اینکه طرف مقابل بگوید ساختار تحریم‌ها سرجایش باقی مانده نقض برجام محسوب می‌شود چرا که این یک پیام منفی به کسانی است که می‌خواهند کار اقتصادی کنند. خب حالا آیا در داخل کشور ما مرتبا این عبارت را تکرار نمی‌کنیم؟ برخی در داخل مرتب این موضوع را مطرح می‌کنند که تحریم‌ها هنوز سر جای خود است و ساختار حفظ شده است. باید در انتشار موضوعات به فکر سرمایه‌گذار خارجی هم باشیم.

معاون وزیر خارجه در ادامه در پاسخ به سوال همان خبرنگار درباره تعدادی از سفارتخانه‌های کشورمان که از طرق بانکی نمی‌توانند وجوه خود را دریافت کنند به برخی از این سفارتخانه‌ها در امریکای لاتین اشاره کرد و گفت: این موضوع از راه‌های مختلف صورت می‌پذیرد که لزوما هم چمدانی نیست. منتها اگر لازم باشد با چمدان هم پول را منتقل می‌کنیم.

عراقچی در پاسخ به این سوال که در مخالفت با برجام مثلثی به وجود آمده که یک ضلع آن رژیم صهیونیستی و ضلع دیگر برخی کشورهای عربی و ضلع سوم آن برخی مخالفان داخلی هستند که منافع سیاسی مشخصی دارند و می‌خواهند برجام را زمین بزنند. در این خصوص چه نظری دارید؟ گفت: این مثلث را قبول ندارم چرا که ضلع سوم آن خود امریکا است و لابی‌هایی که علیه ایران انجام می‌دهد. در مورد مخالفان داخلی می‌توان گفت که در اکثر آنها صداقت دیده می‌شود و دغدغه‌ای وجود دارد که ما مذاکره‌کنندگان باید پاسخگوی آنها باشیم تا دغدغه‌ها را رفع کنیم البته برخی دغدغه‌ها که وارد سیاست داخلی شده از دست ما خارج است و برخی گروه‌ها هم در رقابت و بازار سیاسی از این موضوعات استفاده می‌کنند.

از همه گروه‌های مختلفی که در این عرصه دغدغه دارند می‌خواهم که انصاف را رعایت کنند و اگر هم رعایت نمی‌کنند واقعیت را بیان کنند و دروغ نگویند. متاسفانه من می‌بینم که مسائل بین و آشکار را هم انکار می‌کنند. به‌طور مثال، بعد از اجرای برجام بیش از ٢٠٠ تن کیک زرد وارد کشور شده و همه از آن اطلاع دارند. حضرت آقا هم گفتند اول کیک زرد وارد شود و بعد مواد غنی‌شده ما از کشور خارج شود، این کار صورت گرفت. حال روزنامه‌ای می‌نویسد همه مواد غنی شده کشور خارج شده و دریغ از یک گرم کیک زرد. من می‌خواهم جانب انصاف را رعایت کنید و مطالبی که خلاف اهداف خودشان است را بیان نکنند.

چرا شعار اوباما تیتر اول روزنامه‌های ماست

آقای اوباما مدعی است برجام پیروزی بزرگی برای امریکا بوده است و مدعی است که او در برجام بدون شلیک یک گلوله برنامه هسته‌ای تسلیحاتی ایران را متوقف کرده و مانع از دستیابی ایران به بمب هسته‌ای شده است. من بارها گفتم اگر اوباما این مساله را دستاورد خود تلقی می‌کند، ما حاضریم این دستاورد را به او بدهیم. اگر او مدعی است با برجام مانع از دستیابی ایران به بمب اتمی شده است، خب این پیروزی او باشد چون ایران از همان ابتدا به دنبال تسیحات هسته‌ای نبوده و بمب اتمی در کار نبوده است.

براساس فتوای مقام معظم رهبری، ما تولید، استفاده و نگهداری بمب اتمی را حرام می‌دانیم. اما در برخی رسانه‌ها به خصوص رسانه‌ای که بزرگ‌ترین داعیه‌دار ضد امریکایی بودن را دارد، تیتر می‌زند که اوباما با افتخار اعلام کرد که بدون شلیک یک گلوله جلوی برنامه هسته‌ای ایران را گرفته است و برنامه هسته‌ای ایران را متوقف کردیم. اینکه دروغ بین است. فرض کنید این شعار و دروغ توسط اوباما هم گفته شده و او رجزخوانی کرده باشد، باید آن تیتر اول روزنامه ما باشد؟ با این اقدامات چه چیز را می‌خواهیم اثبات کنیم؟ امام راحل می‌گفت امریکا هیچ غلطی نمی‌تواند بکند، آیا با این قبیل اقدامات می‌خواهیم ثابت کنیم که امریکا می‌تواند غلطی بکند؟ امریکایی که نتوانست غنی‌سازی ایران را متوقف کند و سیاست غنی‌سازی صفرش را کنار گذاشت و قطعنامه‌هایش را لغو کرد و اوبامایی که گفته بود آب سنگین را در ایران نمی‌پذیریم و بیان کرده بود اگر زورم می‌رسید پیچ و مهره صنعت هسته‌ای ایران را باز می‌کردم، نتیجه سیاست‌های اوباما چه شد؟ مشاهده می‌کنیم که غنی‌سازی ادامه دارد، راکتور اراک مدرن‌تر می‌شود و آب سنگین را می‌فروشیم و برنامه هسته‌ای کشور رو به توسعه است، تحقیق و توسعه ما ادامه دارد. آیا اینها پیروزی نیست؟ همه اینها نشان داد که امریکا هیچ غلطی نمی‌تواند بکند، حال به دروغ بگوییم و تیتر هم بزنیم که اینچنین نیست؟ آیا با دروغ می‌خواهیم بگوییم که حرف امام درست نیست؟ فکر می‌کنم اگر می‌خواهیم بحث‌های داخلی را دنبال کنیم منافع ملی و اصول و ارزش‌های انقلاب را در اولویت قرار دهیم و ‌ای کاش برجام موضوعی ملی می‌ماند و به بحث فرو ملی و سیاسی تبدیل نمی‌شد. اگر می‌خواهیم از منافع برجام همه بهره‌مند شویم، برجام باید موضوعی ملی بماند.

اخبار  سیاسی  –  اعتماد