به گزارش “دانشجوآزاد” به نقل از گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو-محمدصالح سلطانی؛ نمودار،ارفاق، نمره اضافه،حضور غیاب، کمک، پاس کردن  یا هر چیز دیگری شبیه این؛ معمولاً ابزارهای اساتید برای بالا و پایین کردن عددی است که پایان هر ترم در کارنامه دانشجو می‌نشیند. درباره سازوکار استفاده اساتید از این ابزارها، حرف‌ها و بعضاً  افسانه‌های زیادی مطرح است. بعضی اساتید مشهورند به این‌که اصلاً برگه‌ی دانشجویان را تصحیح نمی‌کنند و تصادفی نمره می‌دهند. برخی دیگر متهم‌اند به تبعیض‌های غیرعلمی میان دانشجویان و برخی دیگر، به واسطه اعطای «گتره‌ای» نمره به دانشجوها، عموماً مورد ستایش هستند و درس‌هایشان زودتر از سایر اساتید پر می‌شود. اما آیا واقعاً سازوکاری برای نظارت بر شیوه نمره‌دهی اساتید دانشگاه وجود دارد؟ آیا نهادی در دانشگاه‌ها روی این موضوع نظارت می‌کند؟

دانشجویان: سازوکاری وجود ندارد!

 «آیا قوانین و سازوکارهای موجود برای نظارت بر شیوه نمره‌دهی اساتید را کافی و کارآمد می‌دانید؟» این، سوالی بود که از دانشجویان دانشگاه‌های مختلف پرسیدیم. بیش از ۷۰۰ نفر به  این سوال پاسخ  دادند و تقریباً مطابق انتظار، ۹۳ درصد آن‌ها پاسخ منفی دادند. یعنی  بیش از ۶۵۰ شرکت‌کننده در این نظرسنجی، معتقدند یا سازوکاری برای نظارت بر نمره‌دهی اساتید وجود ندارد و یا اگر وجود دارد، کافی نیست. چندی‌پیش نیز از دانشجویان پرسیده بودیم:« آیا دانشگاه‌ها به نظرات دانشجویان در طرح ارزشیابی اساتید توجه می‌کنند؟» که آن‌جا هم ۹۲ درصد پاسخ‌دهندگان گفتند: نه!

کنار هم قرار دادن این دو نظرسنجی و پاسخ‌های تقریباً مشابه ِ مخاطبین، بیان‌گر وجود خلایی جدی در حوزه نظارت و ارزش‌یابی اساتید است. دانشجویان معتقدند عملاً در دانشگاه‌ها کسی نیست که روی کار و رفتار اساتیدشان نظارت کند و این، استادها هستند که همه‌چیز را تعیین می‌کنند. شاید تعبیر «انحصار اساتید» کمی اغراق‌آمیز به نظر بیاید اما وقتی با این نظرسنجی‌ها و این پاسخ‌ها مواجه شویم، تعبیر بهتری هم به ذهن می‌رسد؟

مسئولین سه دانشگاه بزرگ کشور پاسخ می‌دهند: نظارتی هست؟

دکتر بیژن وثوقی‌وحدت، معاون دانشجویی دانشگاه صنعتی شریف در گفتگو با خبرگزاری دانشجو، درباره رسیدگی به اعتراضات دانشجویان پس از اعلام نمرات می‌گوید:« در دانشگاه ما نمره‌ها در پورتال تا سه روز نهایی نمی‌شوند و دانشجویان فرصت اعتراض دارند. بعضی اساتید هستند که به راحتی برگه دانشجویان را در این پروسه به آنها نشان می‌دهند اما گروهی از اساتید از نشان دادن نمرات امتحانی امتناع می‌کنند. در واقع آنها حوصله دانشجویان را ندارند.» وثوقی در ادامه اما تاکید می‌کند:« دانشگاه‌های ما مکانیزیمی را برای این شرایط مشخص نکرده‌اند که حتی اگر استادی جواب اعتراض دانشجویان را نداد باید چگونه با آن برخورد شود.» و در انتها صرفاً به ابراز امیدواری برای رعایت عدالت توسط اساتید، اکتفا می‌کند.

دکتر سیدحسین حسینی، معاون آموزشی دانشگاه تهران اما نظر متفاوتی دارد و معتقد است سازوکارهای کافی برای نظارت بر نمره‌دهی اساتید وجود دارد. او در گفتگو با خبرگزاری دانشجو می‌گوید:«دانشجو حق  دارد که برگه امتحانی خود را نگاه کند و نحوه تصحیح را ببیند. اگر قانع شد که هیچ، اما اگر دانشجو قانع نشد در دانشگاه سیستم‌هایی هستند که به شکایات دانشجویان رسیدگی می‌کنند.» او همچنین درباره سازوکار اعتراض به نمرات در دانشگاه ۵۵ هزار نفری تهران اضافه می‌کند:« اول خود استاد هست.  بعد معاونت آموزشی مربوطه و بعد اگر آن‌جا هم نشد، به دفتر نظارت و ارزش‌یابی آموزشی دانشگاه می‌آید و هر اعتراضی که باشد، رسیدگی صورت می‌گیرد. البته ما این اعتراضات را در نمرات روتین خیلی کم داریم. ولی در امتحان‌های ورودی مثل آزمون ورودی دکترا،که رقابت بسیار جدی است و سهمیه‌ها هم محدود هست، این مسائل را بیشتر داریم. در مجموع این شکایات مورد نظر شما آن‌قدر نیست که به عنوان یک مساله مطرح باشد. اما در داخل دانشگاه سازوکارهایی برای رسیدگی به این مساله وجود دارد.»

حسینی همچنین درباره افزایش نمرات توسط اساتید می‌گوید:« قاعده بر افزایش نمرات نیست. در واقع بردن نمرات روی نمودار روش معمول نیست. اما اگر میانگین نمرات دانشجوبان از حد مورد انتظار پایین‌تر باشد، در این صورت نمره هر دانشجو به نسبت حق‌السهمی که دارد افزایش پیدا می‌کند.»

 دکتر محسن کلانتر، معاون آموزشی دانشگاه علم و صنعت توضیحات مفصلی درباره این موضوع دارد. او در گفتگو با خبرگزاری دانشجو می‌گوید:« ما در چند لایه و چند مرحله این نظارت را انجام می‌دهیم. در درجه اول، بعد از ثبت نمره، دانشجو می‌تواند دلایل خود برای بازنگری در نمره را بیان کند و استاد هم قانوناً موظف است به این اعتراض رسیدگی کند. سپس مدیر گروه هم در جریان قرار می‌گیرد و آمار اعتراض‌ها به نمره یک استاد در دسترس مدیر گروه هست. بنابراین خود مدیر گروه می‌تواند به این موضوع رسیدگی کرده و با استاد مربوطه گفتگو کند. پس از مدیر گروه، نمره توسط معاون دانشکده و در نهایت ستاد دانشگاه نیز باید مورد تایید قرار بگیرد.  هر کدام از این مراحل در سامانه گلستان باید تایید شوند و در صورت عدم‌تایید، نمره ثبت نمی‌شود.» او ادامه می‌دهد:« گذشته از این‌ها، ما خودمان هم از دانشجویان بازخورد می‌گیریم. گاهی ممکن است یک دانشجو بیاید و از نحوه نمره‌دهی و یا برخورد یک استاد انتقاد کند. در صورتی که چنین موضوعاتی مطرح شود، ما در جلسه کمیسیون آموزشی دانشگاه، که روزهای سه‌شنبه از ساعت ۱۰ تا ۱۲ تشکیل می‌شود، مساله را طرح می‌کنیم. اگر موردی را حاد ببینیم، در لایه بعدی از عضو هیات علمی دعوت می‌کنیم تا در کمیته‌ای منتخب از اعضای شورای آموزشی حضور یابد تا با استاد صحبت شود. اگر پاسخ‌های استاد به کمیته منتخب قانع‌کننده نبود، از استاد دعوت می‌شود تا در جلسه شورای آموزشی دانشگاه حضور یابد و پاسخ‌گو باشد. علاوه بر این‌ها، ارزش‌یابی از دانشجویان و فارغ‌التحصیلان ممتاز نیز انجام می‌شود و  ما این نظرات را در ارتقای اساتید مدنظر داریم.» به نظر‌ می‌رسد سازوکارهای کنترل عملکرد اساتید در دانشگاه علم و صنعت، جدی و حساب‌شده است.

در جستجوی عدالت و شفافیت

اوضاع رسیدگی به نظام نمره‌دهی اساتید، دانشگاه به دانشگاه متفاوت است. در برخی دانشگاه‌ها تنها به «ابراز امیدواری» برای رعایت عدالت توسط اساتید اکتفا می‌شود و در دانشگاهی دیگر، سیستم‌های سفت و سختی برای رسیدگی به رفتار و عملکرد اساتید وجود دارد.  در کل اما به نظر‌ می‌رسد  اقدامات دانشگاه‌ها در رسیدگی به اعتراضات دانشجویان به‌خوبی منعکس نمی‌شود و دانشجویان، ثمره اقدامات دانشگاه‌ها را نمی‌بینند که ابن‌چنین قاطع رای به ناکارآمد بودن ساختارهای نظارتی دانشگاه‌ها می‌دهند.  اگر دانشگاه‌ها شفافیت خود را در این موضوعات بیشتر کنند و روند رسیدگی به اعتراضات دانشجویان را در اتاق‌های شیشه‌ای دنبال کنند، شاید نظر دانشجویان تغییر کند و بیشتر در جریان توجه دانشگاه‌ها به اعتراضاتشان قرار گیرند. مهم‌ترین انتظار دانشجویان در این مسیر، همین شفافیت است. 

نظام نظارت بر نمره‌دهی اساتید البته برای دانشجویان یک تیغ دولبه است. تیغی که اساتید «خوش‌نمره» و «بدنمره» را، یکجا، تبدیل به اساتیدی خشک با ضوابطی کاملاً ثابت در اعطای نمره خواهد کرد.  آیا چنین چیزی در ساختار آموزش عالی قابل تعریف است؟ آیا حدودی برای نظارت بر عملکرد اساتید، وجود دارد؟ دانشجو در میانه این سوالات، به دنبال «حق» خودش است. حقی که در اعطای نمره اضافه نیز، باید عادلانه و به تساوی، مراعات شود.